Promotie
Anxiety in older adults: Prevalence and low-threshold psychological interventions
- M. Witlox
- Datum
- donderdag 12 januari 2023
- Tijd
- Bezoekadres
-
Academiegebouw
Rapenburg 73
2311 GJ Leiden
Samenvatting
De Nederlandse bevolking wordt steeds ouder. In 2019 was 33 % van de Nederlandse bevolking 55 jaar en ouder, waar dat in 1990 nog 22 % was en in 1970 19 % (CBS, 2020). Deze geleidelijke vergrijzing heeft invloed op alle facetten van de samenleving. Voor de geestelijke gezondheidszorg betekent het dat steeds meer oudere volwassenen een passende behandeling dienen te krijgen. Behandelaren en wetenschappers zullen bestaande interventies, die vaak zijn ontwikkeld voor en onderzocht bij jongere volwassenen kritisch moeten evalueren op hun geschiktheid voor oudere patiëntenpopulaties.
Angstklachten vormen de meest voorkomende psychologische problematiek onder 55-plussers. In deze leeftijdsgroep gaat het vaak om milde tot matig ernstige angstklachten, waarbij niet gesproken kan worden van een officiële angststoornis. Echter, ook wanneer niet aan alle diagnostische criteria voor een stoornis wordt voldaan, kunnen angstklachten het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven sterk negatief beïnvloeden. Het is daarom belangrijk om interventies voor angstklachten te onderzoeken bij oudere volwassenen.
In dit proefschrift beschrijven we de resultaten van een RCT waarin we een korte blended Acceptance & Commitment Therapy interventie (combinatie van online zelfhulp en 4 face-to-face afspraken met een hulpverlener) vergeleken met een korte face-to-face traditionele cognitieve gedragstherapie (CGT) interventie (4 afspraken met hulpverlener + huiswerk opdrachten) voor oudere volwassenen (55-75) met angstklachten. CGT is momenteel de meest gebruikte behandelmethode voor angstklachten. Deze interventie werd daarom beschouwd als (geoptimaliseerde) treatment-as-usual.
De behandelsetting van ons onderzoek was de huisartspraktijk, waar deelnemers behandeling kregen van praktijkondersteuners-geestelijke gezondheidszorg (POH-GGZ). Deze RCT verschilt van de meerderheid van eerder interventie onderzoek in oudere volwassenen met angstklachten op drie vlakken: de behandelaanpak (ACT), het behandelformat (blended) en de behandelsetting (behandeling door POH-GGZ in de huisartspraktijk).
1. Wat betreft behandelaanpak, vergeleken we in onze studie kortdurende traditionele CGT met kortdurende Acceptance & Commitment Therapy (ACT). CGT is op dit moment de meest onderzochte en meest toegepaste behandelvorm voor angst bij oudere volwassenen. Kort gezegd is traditionele CGT gericht op het verkrijgen van inzicht in en het veranderen van de gedachten- en gedragspatronen die samenhangen met angstgevoelens. Cognitief herstructureren en gedragsexperimenten vormen vaak de kern van de behandeling. Bij cognitief herstructureren worden onrealistische en onbehulpzame negatieve gedachten opgespoord die samenhangen met de angst. Deze gedachten worden vervolgens kritisch onderzocht en vervangen door meer functionele/genuanceerde gedachten. Gedragsexperimenten worden daarbij ingezet als directere manier om de angstige interpretaties of voorspellingen van mensen te testen. Mensen worden aangemoedigd om situaties op te zoeken die zij eerder vanuit hun angst vermeden, om zo direct te ondervinden dat hun angstige gedachten vaak niet realistisch zijn. ACT is een behandelvorm die de afgelopen decennia veel klinische en wetenschappelijke aandacht heeft gekregen. ACT wordt gerekend tot de ‘derde golf van cognitieve gedragstherapieën’. De therapieën in deze stroming verschillen van traditionele CGT omdat ze zich niet richten op de inhoud van wat iemand denkt en voelt, maar op hoe iemand zich verhoudt tot deze innerlijke ervaringen. ACT richt zich op het vergroten van acceptatie van (negatieve) gevoelens en gedachten en op het stimuleren van een meer waardengericht leven.
2. Wat betreft behandelformat: de ACT interventie die wij hebben onderzocht is een blended behandeling. Dit betekent dat het face-to-face gesprekken met een hulpverlener combineert met een online zelfhulpmodule. Onderzoek naar internetinterventies laat zien dat gedeeltelijk online behandelingen effectief en kostenbesparend kunnen zijn in het behandelen van veel voorkomende mentale klachten zoals angst en depressie. Onder oudere volwassenen is nog niet veel onderzoek gedaan naar dit type interventies, mogelijk vanwege het idee dat ouderen minder graag en/of goed werken met computers en internet. Er is echter een klein aantal studies dat laat zien dat online interventies ook effectief kunnen zijn in het verminderen van angstsymptomen bij oudere volwassenen.
3. De behandelsetting van ons onderzoek was de huisartspraktijk, waar deelnemers behandeling kregen van praktijkondersteuners-geestelijke gezondheidszorg (POH-GGZ). We hebben voor deze setting gekozen omdat het meeste eerdere onderzoek naar de behandeling van angstklachten bij ouderen plaats vond in specialistische behandelsettings. Maar in de dagelijkse praktijk zoeken oudere volwassenen minder snel specialistische hulp en worden ze hier ook minder snel naar verwezen dan jongere volwassenen. De laagdrempelige en bekende setting van de huisartspraktijk kan voor veel oudere volwassenen met milde tot matig ernstige angstklachten de meest geschikte setting zijn voor psychologische behandeling.
In totaal hebben 314 55-75 jarigen met milde tot matig ernstige angstklachten deelgenomen aan het onderzoek en hebben 40 POH’s-GGZ de behandelingen begeleid. 150 deelnemers ontvingen blended ACT en de overige 164 de cognitieve gedragsinterventie. Zowel vóór als na de behandeling (3 maanden na de baseline meting) beantwoordden de deelnemers online en telefonisch vragen waarmee hun psychologische gezondheid en welbevinden in kaart werden gebracht. Uit het onderzoek bleken er geen verschillen te bestaan tussen de twee interventies wat betreft hun effect op angstklachten. Bij beide groepen was een grote afname van de ernst van angst te zien. Verbeteringen waren zichtbaar op zowel de korte termijn (direct na het afronden van de behandeling) als de lange termijn (negen maanden na het afronden van de behandeling).
Deze bevindingen laten zien dat oudere volwassenen met angstklachten goed geholpen kunnen worden met laagdrempelige en korte behandelingen in de huisartspraktijk. Dit soort interventies zijn te verkiezen boven het voorschrijven van kalmerende medicatie, iets wat nog veel gebeurt voor oudere volwassenen die met angstklachten bij de huisarts komen. De blended ACT behandeling is een waardevol alternatief voor CGT interventies. In overleg tussen patiënt en hulpverlener kan besproken worden welk type interventie het meest geschikt/gewenst is.
Promotor(en)
- Prof.dr. P. Spinhoven
- Prof.dr. E.T. Bohlmeijer
Proefschriften
Ongeveer een week na de promotie zijn proefschriften van Leidse promovendi digitaal beschikbaar via het Leids Repositorium. De proefschriften op deze site zijn vrij toegankelijk. Alleen in sommige gevallen rust er een tijdelijk embargo op een proefschrift en wordt het proefschrift pas later volledig beschikbaar gesteld.
Persvragen (alleen journalisten)
071 - 527 1521
nieuws@leidenuniv.nl
Algemene informatie
Bureau Pedel
pedel@bb.leidenuniv.nl
071 527 7211