Universiteit Leiden

nl en

Promotie

Setting the Standard

  • E.J.K. Lismont
Datum
woensdag 2 april 2025
Tijd
Bezoekadres
Academiegebouw
Rapenburg 73
2311 GJ Leiden

Promotor(en)

  • Prof.dr. G.J. Rutten
  • Prof.dr. R. Vosters

Samenvatting

In hoeverre vinden voorgeschreven taalregels hun weg naar het taalgebruik? Die vraag staat centraal in dit proefschrift, waarin het Nederlands tussen 1550 en 1850 wordt bestudeerd. In deze periode werd het Nederlands ‘van bovenaf’ gestandaardiseerd. Dat wil zeggen dat invloedrijke schrijvers en grammatici bepaalden wat als goed en slecht, en later als standaardtalig en niet-standaardtalig Nederlands werd beschouwd. Normgevers legden die taalregels vast in spellingsgidsen, grammatica’s en schoolboeken en probeerden ze breed te verspreiden.

Door systematische analyses van historische teksten onderzoekt dit proefschrift in hoeverre voorgeschreven taalregels werden overgenomen in het geschreven taalgebruik. De resultaten laten zien dat taalregels niet altijd werden toegepast. Normgevers maakten taalgebruikers wel bewust van een standaardtaal, maar dat betekende niet dat mensen hun taalgebruik ook aanpasten. Toch konden grammatici en schoolmeesters wel degelijk een invloed uitoefenen. Uit dit onderzoek blijkt dat historische normgevers vooral een rol speelden in lopende veranderingen. Door taalregels te formuleren, slaagden ze er bijvoorbeeld in om veranderingen in het taalgebruik te versnellen of juist af te remmen.

De typologische benadering in dit proefschrift laat zien hoe taalnormen en taalgebruik elkaar op verschillende manieren beïnvloeden. Dit onderzoek toont zo aan dat standaardisatie niet alleen ‘van bovenaf’ wordt opgelegd, maar ook ‘van onderop’ wordt versterkt door de taalgebruikers zelf. Deze inzichten dragen bij aan ons begrip van taalverandering en standaardisatie en bieden waardevolle perspectieven voor vergelijkend onderzoek in andere talen en contexten.

Proefschriften

Ongeveer een week na de promotie zijn proefschriften van Leidse promovendi digitaal beschikbaar via het Leids Repositorium. De proefschriften op deze site zijn vrij toegankelijk. Alleen in sommige gevallen rust er een tijdelijk embargo op een proefschrift en wordt het proefschrift pas later volledig beschikbaar gesteld.

Persvragen (alleen journalisten)

071 - 527 1521
nieuws@leidenuniv.nl 

Algemene informatie

Bureau Pedel
pedel@bb.leidenuniv.nl
071 527 7211

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.