Kan belastingontwijking ook illegaal zijn?
Nieuwsmedia wijzen vaak op het onderscheid tussen belastingontduiking en belastingontwijking. De eerste is het overtreden van regels. Belastingontwijking is zo min mogelijk belasting betalen, maar binnen de regels. Maar klopt dat wel?
Ook Nederland kent inderdaad zo’n doctrine, zegt buitenpromovenda Anna Gunn op de website van VPRO Tegenlicht. Met een dure Latijnse term genaamd: fraus legis, dat letterlijk ‘bedrog van de wet’ betekent. Van fraus legis is sprake wanneer een constructie enkel wordt opgezet om belasting te besparen én strijdig is met de geest van de wet.
Fraus legis is dus geen wet, maar een algemeen anti-misbruik begrip dat al toegepast werd in het Romeinse recht. In 1926 werd het voor het eerst geaccepteerd door de hoogste rechter (de Hoge Raad) in het Nederlandse recht. Een periodieke schenking die drie dagen voor het overlijden van de gever eindigde, en zo een erfbelasting beoogde te ontwijken, werd bestempeld tot ‘in fraudem legis gepleegde handeling’ omdat de handeling ‘praktisch op eene lijn is te stellen met eene die tot aan het overlijden van den gerechtigde voortduurt.’
Vanaf het moment dat de Hoge Raad haar uitspraak over het fraus legis-begrip deed, groeide het uit tot een zogenaamd leerstuk. Voortaan konden belastinginspecteuren en rechters op basis van dit soort voorbeelden belastingontwijking aanpakken. 'Dus je hebt een bepaalde structuur die lijkt te passen binnen de grenzen van de wet', zegt Gunn. 'Toch is er dan een kans dat het niet mag. Fraus legis is een extra element waar belastingplichtigen rekening mee zouden moeten houden.'