'In een normale moordzaak heb je daadwerkelijk een lichaam' zegt statisticus Richard Gill in Science
Statisticus Richard Gill bewees de onschuld van verpleegkundige Lucia de Berk. Sindsdien is hij expert in statistiek bij medische moordzaken. Nu heeft hij samen met collega's een rapport geschreven over de statistische dwalingen van medische moordprocessen in het verleden. Daarin staan ook aanwijzingen voor rechtssystemen hoe het beter kan. 'De intuïtie van mensen dat "onmogelijk toeval" niet bestaat, zorgt soms onterecht voor verbanden in het bewijsmateriaal', zegt hij in het Science Magazine.
Lucia de Berk stond terecht voor moord omdat ze bij een verdacht hoog aantal sterfgevallen en reanimaties aanwezig was. Gill zijn vrouw vertelde hem over het ‘heksenproces’ en zei: 'Ze gebruiken statistieken; misschien moet jij er eens naar kijken en jezelf nuttig maken'.
Aanvankelijk deed Gill dat niet, maar jaren later zou de zaak het hoogtepunt van zijn carrière blijken. Hij bewees dat de verpleegster was veroordeeld op basis van slechte statistieken, tunnelvisies en veronderstellingen. 'In een normale moordzaak heb je daadwerkelijk een lichaam dat zichtbaar is vermoord', zegt hij. 'Als er alleen een verdacht cluster van sterfgevallen is, vermoeden onderzoekers soms dat er een moordenaar aan het werk is. Ze richting zich dan selectief op bewijs dat die aanname ondersteunt.'
Redding door statistieken
Gill was erbij toen het hof van beroep de vrijspraak van de verpleegster bekendmaakte. 'Het was een van de grootste gebeurtenissen in mijn leven,’ zegt hij. 'Ik was ontzettend blij.' En dat werd het begin van zijn een carrière waarin hij zich inzette als expert bij medische moordzaken.
Met die expertise schreven Gill en zijn collega's een rapport dat in september 2022 door de Royal Statistical Society (RSS) werd gepubliceerd. Het belicht de statistische misstappen in eerdere medische moordzaken en doet aanbevelingen over hoe rechtssystemen het beter kunnen doen. Een van de aanbevelingen is het ‘blinderen’ van onderzoekers. ‘Bijvoorbeeld dat pathologen sterfgevallen classificeren als verdacht of niet, zonder te weten welk medisch personeel aanwezig was.’
De volgende generatie statistici
Gill hoopt dat het rapport in de toekomst kan helpen bij soortgelijke dossiers. Bijvoorbeeld die van de Britse verpleegster Lucy Letby die nu terechtstaat voor de vermeende moord op zeven baby's. Gill is gepensioneerd, maar volgt de zaak nog steeds op de voet. Aangezien hij niet veel meer aan forensische zaken zal werken, hoopt Gill dat jongere statistici zich geroepen voelen om in te springen wanneer slechte statistieken tot onrecht leiden. Net zoals hij dat deed. 'In de zaak Lucia voelde ik dat ik een verschil kon maken. Ik moest het daarom ook echt doen.'
Meer weten?
Lees meer over het leven en de carrière van Richard Gill in artikel op de website van Science (Engelstalig), zijn kritiek op het CBS-rapport van de toeslagaffaire in een artikel van het AD of lees de wetenschapscolumn van Ionica Smeets in de Volkskrant waar ze verwijst naar het onderzoek van Richard Gill (€).