Illegaal fotografisch verzet Tweede Wereldoorlog ‘De Ondergedoken Camera’ erkend als UNESCO erfgoed
UNESCO Nederland heeft ‘De Ondergedoken Camera’ - een groep Amsterdamse fotografen die de gevolgen van de Duitse bezetting en het verzet illegaal in beeld heeft gebracht - erkend als documentair werelderfgoed. Hun foto’s uit de periode 1943-1945 laten zien hoe de oorlogsjaren zijn geweest.
Ze tonen zowel de angst, de honger en de onderduik als de vele vormen van verzet. De foto’s van hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de beeldvorming van de Duitse bezetting. Het is de allereerste fotocollectie in Nederland met UNESCO-status.
De negatieven, originele fotoafdrukken, contactalbums en fotoboeken van onder andere Cas Oorthuys, Emmy Andriesse, Charles Breijer, Kryn Taconis en Ad Windig zijn afkomstig uit de collecties van het Maria Austria Instituut, Nederlands Fotomuseum, Stedelijk Museum in Amsterdam, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocide Studies, Radboud Universiteit en Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL).
De collecties zijn gezamenlijk ingeschreven in het Nederlandse Memory of the World Register van UNESCO. Dit register bevat documentair erfgoed dat van uitzonderlijke betekenis is en bewaard moet worden voor toekomstige generaties. Voor latere generaties is deze fotocollectie van De Ondergedoken Camera cruciaal materiaal om zich een beeld te vormen van de oorlogsjaren. Wij zijn UNESCO dankbaar voor deze eervolle toekenning.
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website of
Emmy Andriesse
De kern van de ‘De Ondergedoken Camera’ werd gevormd door fotografen - mannen en vrouwen - waaronder Emmy Andriesse, een van de belangrijkste Nederlandse fotografen uit de twintigste eeuw. Emmy Andriesse (1914-1953) behoorde in het Interbellum tot de eerste fotografen die werden opgeleid in de artistieke beginselen van de Nieuwe Fotografie. Ze was gefascineerd door het surrealisme in kunst en fotografie en behoorde in Nederland tot de fotografische avant-garde. Haar fotografische nalatenschap wordt beheerd in de Bijzondere Collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL), samen met de fotografische collecties van haar artistieke geestverwanten zoals Gerrit Kiljan, Piet Zwart en Paul Schuitema. Haar aangrijpende werk tijdens de zwaarste momenten in de Tweede Wereldoorlog, de nasleep van de Slag om Arnhem, de Hongerwinter in Amsterdam en de bevrijding van Amsterdam door Canadese troepen, zette haar werk stevig in de schijnwerpers. Met name de sociale betrokkenheid gekoppeld aan een artistieke benadering waarin elementen uit de Nieuwe Fotografie en zelfs surrealisme te ontwaren zijn, werd geroemd. Andriesse’s volledige oeuvre is een fascinerend voorbeeld van fotografie op het snijvlak van kunst en documentaire en toont het volledige spectrum van het leven in Europa; voor, tijdens en direct na de Tweede Wereldoorlog. Het bijzondere in de foto’s van Andriesse schuilt ook in haar eigen Joodse achtergrond, die het extra gevaarlijk maakte om deze foto’s op straat te maken, in een tijd dat de bezetter had bepaald dat fotograferen verboden was.
Van Andriesse behoren maar liefst 73 vintage afdrukken, 975 negatieven, 105 contactbladen in albums en een aantekeningenboekje tot ‘De Ondergedoken Camera’. Haar persoonlijke nalatenschap werd al in 1962 verworven voor de UBL van haar echtgenoot Dick Elffers. Later werd de collectie verder aangevuld met schenkingen van Cas Oorthuys en Paul Citroen. Grote delen van Andriesse’s oeuvre zijn online beschikbaar via Digital Collections.
-
Hongerwinter in Amsterdam -
Hongertochten -
Bevrijding van Amsterdam -
Hongerwinter in Amsterdam -
Doodgraver -
Aantekeningenboekje van Emmy Andriesse
Fotocollectie van de UBL
De UBL beheert een van de meest complete fotocollecties van Nederland, gericht op het representeren van alle historische technische en artistieke ontwikkelingen van de fotografie sinds de uitvinding van het medium. De digitale collectie bestrijkt een buitengewoon brede tijdspanne, van 1839 tot het heden. Vrijwel iedere artistieke stroming en technische wending van de fotografie is vertegenwoordigd in Digital Collections, van picturalistisch werk en vroege amateurfotografie tot modernistische ‘Nieuwe Fotografie’ uit het interbellum, subjectieve fotografie van na de Tweede Wereldoorlog en werk van hedendaagse kunstenaars.
Boek en tentoonstelling
Bij uitgever W Books verscheen in maart De Ondergedoken Camera | Het laatste oorlogsjaar. Amsterdam 1944-1945, met niet eerder in boekvorm gepubliceerde foto’s van het laatste oorlogsjaar. Bij fotografiemuseum FOAM in Amsterdam is van 1 mei tot en met 1 september 2025 de tentoonstelling De Ondergedoken Camera te zien.
Zeven Leidse UNESCO-documenten
Met de toekenning van de Nederlandse Memory of the World status voor De Verborgen Camera beheert de UBL inmiddels naast zes collecties met de internationale UNESCO-status nu ook een collectie met Nederlandse UNESCO-status. Dit betreft naast De Ondergedoken Camera: Kartini (zie video) in 2025, De eerste reis rond de wereld van Ferdinand Magellaan (zie video) in 2023, Hikayat Aceh (zie video) in 2023, Panji (zie video) in 2017, Babad Diponegoro (zie video) in 2013 en La Galigo (zie video) in 2011. Al deze documenten zijn gedigitaliseerd en via Digital Collections vrij beschikbaar.