Leiden Classic: 4 vragen over het ontstaan van de Universiteit Leiden en de diesviering
Hoe is Nederlands eerste universiteit ontstaan en waarom krijgt de koning een telegram tijdens de dies? Rondom 8 februari wordt ieder jaar de verjaardag van de Universiteit Leiden gevierd. De belangrijkste feiten over het ontstaan en de Leidse mores van de diesviering.
1. Hoe is de eerste Nederlandse universiteit ontstaan?
In 1568 komen de Nederlandse gewesten in opstand tegen Spanje en de katholieke kerk. Willem van Oranje, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, ontpopt zich tot verzetsleider van de protestanten. De stadhouder wil een protestantse universiteit zodat er een opleiding komt voor de geestelijken en hij een beroep kan doen op goed opgeleide mannen. De Academia Lugduno-Batava wordt op 8 februari 1575 ingewijd in de Leidse Pieterskerk. Daarom vindt op precies deze plek, op 8 februari of rondom die dag, de diesviering plaats. Het motto is Praesidium Libertatis: de protestante universiteit geldt als een bolwerk van vrijheid in het katholieke Europa.
2. Waarom wordt deze universiteit in Leiden opgericht?
Willem van Oranje suggereert in een brief op 2 januari 1575 dat Leiden een ‘bequaeme plaetse’ is voor een universiteit en dat deze nieuwe universiteit in een leegstaand klooster kan worden ondergebracht. Maar waarom hij Leiden geschikt acht, staat er niet bij. Algemeen wordt aangenomen dat het Leids verzet tegen de Spanjaarden van 1573 tot 1574 de doorslag gaf. Van Oranjes suggesties zijn allemaal ingewilligd: het Academiegebouw is een voormalig nonnenklooster.
3. Hoe verloopt de dies natalis?
Het College van Bestuur verstuurt 's ochtends een telegram aan het staatshoofd. Koning Willem-Alexander, Leids alumnus, wordt eraan herinnerd dat de universiteit de stichting door Willem van Oranje herdenkt. Traditiegetrouw retourneerde het staatshoofd een felicitatietelegram.
Vanaf het Academiegebouw vertrekt er een cortège van studenten- en studieverenigingen via de Nonnenbrug naar de Pieterskerk. Vervolgens schrijdt het cortège van hoogleraren in toga naar de Pieterskerk. De pedel loopt voorop, met in zijn kielzog de leden van het College van Bestuur, de eredoctoren en de decanen. Ieder jaar loopt een andere faculteit voorop. De hoogleraren met het meest aantal dienstjaren lopen aan kop binnen de faculteitsgroepen.
4. Wat gebeurt er in de Pieterskerk?
Een hoogleraar, ieder jaar van een andere faculteit, spreekt de diesrede uit. Vervolgens worden er één of meerdere eredoctoraten uitgereikt aan zeer verdienstelijke onderzoekers of, bij hoge uitzondering, aan mensen zonder wetenschappelijke staat van dienst. Een vertegenwoordiging van studenten, maakt de winnaar bekend van de Onderwijsprijs, de prijs voor de beste Leidse docent.
