Hoe de Brexit beleidsmakers en onderzoekers naderbij brengt
Rector magnificus Carel Stolker neemt op 8 februari afscheid. Als er één thema als een rode draad door zijn carrière loopt, dan is het de verbinding tussen universiteit en maatschappij. In deze serie afscheidsgesprekken gaat Stolker nog eenmaal in gesprek met mensen van binnen en buiten de universiteit. Dit keer spreekt hij met twee Brexit-experts: onderzoeker Joris Larik en hoofd van de Nederlandse Brexit Taskforce Jochem Wiers.
‘Het was een prachtige tijd voor mij als onderzoeker: ik zat vijf maanden in een soort bezemkast en kon me helemaal op het onderwerp storten.’ Aan het woord is Joris Larik, onderzoeker bij het Leiden University College op het gebied van Europees en internationaal recht. Hij beschrijft hoe hij met een Fullbright-Schuman fellowship onderzoek deed aan de School of Advanced International Studies van de Johns Hopkins University in Washington DC. ‘Ik keek naar de trans-Atlantische consequenties die een Brexit zou hebben.’ Inmiddels is Brexit het hoofdonderwerp van zijn onderzoekswerk.
Brexit als hoofdthema
Ook voor zijn gesprekspartner is de Brexit een hoofdthema: Jochem Wiers is sinds november 2016 hoofd van de Nederlandse Brexit Taskforce. Deze taskforce werkte met alle ministeries samen om het EU-onderhandelingsteam van input te voorzien, en om de afspraken met de Britten in praktische zin uit te werken. Ook zorgen ze dat uitvoeringsinstanties als de douane, marechaussee en Voedsel- en Warenautoriteit klaar zijn voor de nieuwe relatie met het Verenigd Koninkrijk. ‘Dat was een enorme klus, en dat blijft het nog wel even, want het is absoluut nog niet klaar nu het akkoord eindelijk is ingegaan.’ En ook rector Carel Stolker heeft zich veel met de Brexit bezig gehouden in de laatste jaren van zijn rectoraat. Hij is groot voorstander van internationale uitwisseling van studenten en samenwerking door onderzoekers, en vreesde dat de Brexit dat zou gaan verhinderen of bemoeilijken. Een vrees die recent bewaarheid werd, toen uit het akkoord bleek dat de Britten uit het Erasmus-uitwisselingsproject stapten.
Academici kunnen blik verbreden
Hoewel Larik en Wiers dus allebei Brexit-experts zijn, hebben ze nog niet vaak contact gehad of kennis uitgewisseld. Dat vindt rector Stolker opvallend. ‘Je kunt dus als beleidsmaker en onderzoeker beiden heel diepgravend met hetzelfde onderwerp bezig zijn, en elkaar toch niet automatisch treffen. Terwijl ik me kan voorstellen dat je wel wat aan elkaars kennis kunt hebben.’ Absoluut, beaamt Wiers meteen. ‘In de beleidspraktijk denken en werken we heel veel in processen. Dat geeft houvast en is ook hoe de praktijk werkt. Maar het vernauwt in zekere zin je blik. Een samenwerking met academici, of soms simpelweg een gesprek met een wetenschapper, kan helpen om een stap terug te doen en meer overzicht te creëren, je blik weer te verbreden of een ander perspectief te vinden.’
Snel bevindingen delen
Dus beleidsmakers zitten absoluut te wachten op de kennis van onderzoekers zoals Larik. ‘Maar hoe zorgen we nu, vraagt Stolker aan Larik, ‘dat de kennis die jij daar in die bezemkast in Washington hebt opgedaan bij Jochem en zijn team terecht komt?’ Larik lacht. ‘Beleidsmedewerkers in Washington die ik interviewde voor mijn onderzoek vroegen me vaak om mijn bevindingen te delen. Meestal rapporteer je over je onderzoek in een wetenschappelijk artikel. Maar als ik pas na jaren bij hen terugkom, omdat het artikel dan pas door de peer review is, dan hebben zij daar niet zoveel meer aan natuurlijk. Dus moet je op zoek naar andere manieren om je onderzoek te delen.’
Belang van bloggen en twitteren
Volgens Larik hebben onderzoekers daar best wel wat mogelijkheden voor. ‘Je kunt je artikel eerst als working paper uitbrengen, komt het al eerder beschikbaar. Of je kunt een blog schrijven over wat je hebt gevonden.’ Het voordeel van die laatste optie is ook dat je toegankelijker kun schrijven, en een groter publiek kunt bereiken. Het is voor Wiers en zijn team zeker een manier om op de hoogte te blijven, zegt hij. Een aantal blogs van denktanks en specifieke nieuwsbrieven over Brexit volgt hij standaard. ‘En heel vaak kom ik via Twitter bij een blog, en via dat blog weer bij de originele research paper.’ Het sociale medium is volgens Wiers een goede manier om vakgenoten die je niet direct kent, op je werk te attenderen. ‘Of je kiest voor de directe aanpak, en stuurt een korte samenvatting met link per mail naar mensen die mogelijk geïnteresseerd kunnen zijn,’ zegt Larik. ‘Toevallig is dat hoe Jochem en ik voor het eerst contact hadden.’
Impact versus loopbaan
Wiers: ‘Zo geattendeerd worden op een mogelijk interessante paper, is voor mij heel fijn. Al begrijp ik wel dat dit meer werk is voor academici.’ Larik: ‘Je bent als wetenschapper opgeleid met het idee dat je moet publiceren in internationale, hoog aangeschreven tijdschriften. Maar ik merkte zelf dat mijn werk dan slechts door een kleine groep vakgenoten écht gelezen wordt. Dus sinds een paar jaar ben ik actief bezig om ook op andere manieren over mijn werk te communiceren. Zoals in blogs maar ook met media-optredens. Dat kost inderdaad wel meer tijd.’ Stolker merkt op dat er een bepaalde tegenstelling in zit. ‘Voor je wetenschappelijke loopbaan zijn die internationale bladen het belangrijkst. Maar om je werk het meeste impact te laten hebben op de maatschappij, zijn andere platformen en media belangrijker. Liggen carrière en impact voor jou als wetenschapper te ver uit elkaar?’ Larik: ‘Soms wel. Maar je kunt niet één van de twee maar achterwege laten. En als je de toegevoegde waarde ziet, omdat je onderzoek direct terecht komt bij mensen die het in de praktijk kunnen gebruiken, dan is het ook niet echt te veel extra werk.’
Brexit blijft wetenschappelijke vragen opleveren
En omgekeerd: heeft Larik ook iets aan het werk van Jochem en zijn team? ‘Absoluut,’ aldus de jurist. ‘Zeker bij de Brexit. Het akkoord dat er nu ligt zit vol met nieuwe juridische afspraken, procedures, uitzonderingen enzovoorts. Hoe gaan die uitpakken? En wat gaat dit handelsakkoord van het Verenigd Koninkrijk met de EU betekenen voor andere handelsakkoorden in de wereld?’ Wiers vult aan: ‘Ik verwacht ook dat er geschillen zullen voortkomen uit het akkoord, wat weer vragen oplevert op het gebied van global governance.’ Wiers en Larik denken dat academici nog jaren vooruit kunnen met alle vragen die hieruit rollen. Larik: ‘De Brexit laat mooi zien dat de praktijk relevant is voor de juridische theorie, en andersom.’
Tekst: Marieke Epping
Illustraties: Pirmin Renger