Afscheid nemen van de politiek, hoe doe je dat?
Nieuwe ministers, nieuwe staatssecretarissen en nieuwe Kamerleden. Rond de verkiezingen gaat het vaak over de nieuwe gezichten, maar er zijn ook veel politici die in deze periode (noodgedwongen) vertrekken. Hoe neem je afscheid van een politieke carrière? Hoogleraar Nederlandse geschiedenis Henk te Velde maakte er samen met historicus Diederick Slijkerman en een reeks oud-promovendi het boek 'Slotakkoord' over.
Grote carrières met een einde in mineur
Te Veldes interesse in de afloop van politieke carrières werd gewekt door een terloopse opmerking. Een recensent schreef over een van zijn eerdere boeken dat Colijn zo eigenaardig aan zijn politieke einde is gekomen. ‘Ik heb een van mijn eerste colleges in Leiden gegeven over die opmerking,’ zegt Te Velde. ‘Mede daardoor kwam ik tot de conclusie dat grote politieke carrières meestal in mineur eindigen. Dominante politici belichamen een periode hun tijdgeest, maar verliezen uiteindelijk toch het contact met de tijd waarin ze leven. Dat boeit me.’
Jaren later bleek Te Velde niet de enige met belangstelling voor het onderwerp. ‘Ik ga elk jaar eten met mensen die bij mij zijn gepromoveerd. Tijdens een van die dinertjes ontstond het idee om gezamenlijk een boek over het afscheid te schrijven.’ De aanwezigen bogen zich ieder over het einde van een politieke carrière, vaak van degene die ook het onderwerp was geweest van hun dissertatie. Dat resulteerde in Slotakkoord, een bundeling van essays over het einde van politieke carrières van de negentiende eeuw tot nu.
Bestuurder versus gepassioneerd politicus
‘Het boek heeft mijn dramatische voorstelling van het afscheid gerelativeerd,’ aldus Te Velde. ‘Vooral de meer bestuurlijke politici uit de negentiende eeuw hadden een vrij normale pensionering. Hun reputatie was niet altijd geweldig, maar de publieke opinie deerde hen vaak niet zo. Ze vonden het veel belangrijker dat ze een goede relatie met de koning hadden. Pas in de twintigste eeuw wordt politiek een voltijds passie en dan krijgen politici het nog moeilijker om te stoppen. Dat merkten we ook op de boekpresentatie, waar we het eerste exemplaar overhandigden aan Bram van Ojik (GroenLinks), die voor de tweede keer afscheid neemt van de Tweede Kamer. Hij gaf aan dat politiek verslavende elementen heeft. Hoewel hij zich daarvan bewust was, hadden ze ook op hem vat gekregen.’
Drie lessen van voorgangers
Toch hoeft de huidige generatie politieke junkies volgens Te Velde niet te wanhopen. ‘Aan de verschillende verhalen uit Slotakkoord is te zien dat het helpt om jezelf ervan te doordringen dat je niet onmisbaar bent. Als je zo hoog gestegen bent, is het soms moeilijk om af te dalen, maar het is jouw positie die belangrijk is, niet jij.’ Ook een goed verhaal voor jezelf kan het afscheid vergemakkelijken. ‘Bij de boekpresentatie was een politicus aanwezig die een wat ongelukkig einde van zijn carrière had. Hij zei nu dat “het zo had moeten gaan”. Het is fijn als je er op die manier op kunt terugkijken.’
En tot slot: kies je eigen moment. ‘Rutte had er misschien verstandig aan gedaan om te vertrekken,’ denkt Te Velde. ‘Hij heeft zich nu in een lastig parket gemanoeuvreerd. Hij kan eigenlijk alleen vertrekken voor een belangrijke Europese positie, maar die zijn net allemaal vergeven. Tegelijkertijd zie je dat alle partijen naar links trekken. De onderwerpen waarmee hij zich verwant voelt, worden minder populair. De kans is dus aanwezig dat het later een veel minder prettig afscheid wordt voor hem.’
Winnen
Wil jij Slotakkoord winnen? Wij geven één exemplaar weg. Stuur een e-mail naar nieuws@hum.leidenuniv.nl om kans te maken.
Op 17 maart 2021 zijn de landelijke verkiezingen van Nederland en kiezen wij wie ons gaat vertegenwoordigen in de Tweede Kamer. In deze korte interviewreeks spreken wij met studenten, alumni en wetenschappers van de Faculteit Geesteswetenschappen die zelf iets met de verkiezingen doen.
Webinar
Op 24 maart staan Henk te Velde, Diederick Slijkerman en andere historici in een webinar stil bij het afscheid dat veel politici de komende weken wacht. Ze doen dat samen met scheidend Kamerleden Carla Dik-Faber en Ronald van Raak op de vraag hoe je de politiek verlaat.