Niet op vakantie? Ga er deze zomer virtueel op uit!
‘Als je in een nieuwe omgeving rondloopt, wordt het leersysteem in de hersenen actief. Dat zorgt ervoor dat we in staat zijn beter te leren, zelfs nadat we weer in een bekende omgeving zijn teruggekeerd.’ Dat concludeert neurowetenschapper Judith Schomaker in haar recente publicatie in Neurobiology of Learning and Memory.
Nieuw aan haar bevindingen is dat deze positieve effecten op het geheugen alleen gevonden werden als de proefpersonen zelf een nieuwe omgeving mochten verkennen en niet wanneer zij alleen een video zagen van een andere verkennende proefpersoon. Judith Schomaker: ‘Studenten missen nu in deze lockdown de kans om nieuwe omgevingen te ontdekken. Wij hebben in ons pas gepubliceerde onderzoek gevonden dat passief blootgesteld worden aan een nieuwe omgeving niet voldoende is. Voor een nieuwe ervaring is het dan beter om een 3D-computergame te spelen, dan passief te kijken naar een natuurfilm.’
Leren in een nieuwe omgeving
Van dieronderzoek weten we dat er van alles in het brein gebeurt als we een nieuwe plek bezoeken. Die processen in het brein zorgen ervoor dat de drempelwaarde om te leren verlaagt. Op die manier zorgt het brein ervoor dat we gemakkelijker leren in een nieuwe omgeving. Vanuit evolutionair perspectief is het belangrijk om in een nieuw territorium snel te leren waar het gevaar dreigt en waar je beloningen vindt. Dat geldt nu nog steeds, bijvoorbeeld tijdens je vakantie in een onbekende stad. Waar zijn de gevaarlijke buurten of waar de onoverzichtelijke oversteekpunten? Waar vind je een restaurant of een supermarkt? Hoe kom je terug bij je hotel? Leren is juist in een nieuwe omgeving heel belangrijk, en ons brein bereidt ons daarop voor.
Virtuele nieuwe werelden
Toch is er maar weinig onderzoek naar de effecten van nieuwigheid op leren bij mensen. Want dat is lastiger onderzoeken dan bijvoorbeeld bij ratten die je in een nieuw kooitje plaatst. Met Virtual Reality (VR) is het nu gemakkelijker om mensen in een echt nieuwe omgeving te brengen. In de experimenten van Schomaker verkennen proefpersonen eerst een virtuele omgeving om ermee bekend te worden. Op een tweede en derde dag komen de proefpersonen terug in het lab en verkennen ze of dezelfde, nu bekende omgeving opnieuw of een nieuwe. Proefpersonen die de nieuwe omgeving in plaats van de bekende actief hadden verkend, waren in staat meer woorden te leren. Proefpersonen die de nieuwe omgeving passief gezien hadden in een video van het verkennend gedrag van een andere proefpersoon lieten geen geheugenverbetering zien. Schomaker: ‘Deze effecten zijn te verklaren door een samenspel tussen het leersysteem - de hippocampus - en het beloningssyteem in het brein.’
Uit Schomakers eerdere studie bleek dat mensen beter in staat zijn te leren als ze in een nieuwe omgeving zijn. Dat leervermogen werkte zelfs nog door, tientallen minuten nadat ze er zijn geweest.
Waarom je brein het nodig heeft om eropuit te gaan
Positief effect op ons geheugen
‘Deze inzichten hebben we verkregen door dieronderzoek, want onderzoek naar de onderliggende mechanismes mist nog bij mensen. Die diermodellen geven wel een idee over een positief effect van nieuwigheid op ons geheugen. Zo is onlangs in een artikel in Nature beschreven dat dieren in een nieuwe omgeving een dopaminerespons krijgen. Vanuit de hersenstam komt die dopamine in het leersysteem de Hippocampus, waar die dopamine letterlijk de drempelwaarde verlaagt om te leren, zodat dieren makkelijker dingen opnemen. Nu hebben we dus ook soortgelijke positieve effecten op het geheugen gevonden bij mensen. Maar hoe het precies werkt is nog niet onderzocht. Daar hoop ik in toekomstig onderzoek naar te kijken.’
Iets nieuws of iets oud-en-vertrouwds?
Nieuwigheid heeft niet alleen een effect op ons leervermogen. ‘Denk maar aan hoe je zelf reageert wanneer je ergens voor het eerst bent. Je hebt meer aandacht voor wat er om je heen gebeurt en je wilt ontdekken wat er allemaal te zien en beleven is. Nu iedereen veel meer thuis zit in de lockdown, is het een actueel thema. Mensen missen het om erop uit te gaan of een vakantie te plannen. Daarom snappen we nu beter het belang van een nieuwe omgeving.’ In een ander onderzoek heeft Schomaker het effect van de lockdown op ontdekkend (exploratief) gedrag onderzocht. De eerste resultaten laten zien dat mensen die meer aan huis gebonden waren in een kleinere actieradius minder exploratieve keuzes maakten. Ze kozen vaker voor opties met een zekere uitkomst. ‘Dat is niet per se erg, maar om te overleven moeten we verkennen en ontdekken. Als je altijd hetzelfde doet, mis je de kans om het beter te doen of de aanwezige bronnen beter te gebruiken.’