Laurie Cosmo: ‘Nederlandse musea zijn heel innovatief’
Ze zou onderzoek doen naar de totstandkoming van het karakteristieke H.P. Berlagegebouw van Kunstmuseum Den Haag, maar door de lockdown heeft universitair docent Laurie Kalb Cosmo het museum nauwelijks kunnen bezoeken. Toch slaagt ze erin onderzoek te blijven doen voor het programma Museums, Collections and Society. ‘In Nederlandse musea gebeuren fantastische dingen.’
Cosmo werkte eerder als een curator in de Verenigde Staten en aan de Temple University in Rome. Nederland leerde ze kennen door haar zoon. ‘Hij studeerde aan het Leiden University College in Den Haag. Toen ik hem bezocht, raakte ik geïntrigeerd door Kunstmuseum Den Haag. Ik had in Rome al onderzoek gedaan naar de architectuur, decoratie en collecties van musea die in de jaren dertig van de vorige eeuw onder het fascisme zijn opgericht. Het Kunstmuseum is in diezelfde tijd geopend, met eenzelfde benadering van gebouw, decoratie, interieur en collectie, maar had juist een socialistische ideologie. Het leek me geweldig om meer onderzoek te doen naar de beginjaren van dat museum.’
Niet iedereen begreep die ambitie. ‘Voormalig rector magnificus Carel Stolker vroeg bij onze kennismaking waarom je als kunsthistoricus Leiden zou verkiezen boven Rome. Ik heb geantwoord: “Maar ik bestudeer musea en in Nederlandse musea gebeuren juist heel spannende dingen.” Ze zijn heel innovatief. Dat zou ik graag in het artikel willen hebben. Kan dat?’ vraagt ze. ‘Neem bijvoorbeeld de aankomende tentoonstelling over de Gouden Koets in het Amsterdam Museum. Zodra het weer kan, gaat een mobiel museum door het land trekken om mensen te vragen wat met de koets moet gebeuren. Zo krijgt het publiek een stem in de vraag hoe dit voertuig gebruikt moet worden.’
Van het museum naar de universiteit
Cosmo heeft zelf nog maar weinig meegekregen van die innovatieve aanpak van Nederlandse musea: kort na haar aankomst in Nederland ging het land in lockdown. Het lukte haar om dat verlies te compenseren. Zo begon ze haar onderzoek met online en literatuurstudie en creëerde ze in haar onderwijs de lezingenreeks “Topical Issues in Museums.” Omdat alles gesloten is, heb ik samen met mijn collega’s van Museums, Collections and Society de museumwereld naar de universiteit gehaald. We hebben zelf lezingen gegeven, maar ook specialisten uit de museumwereld gevraagd om te vertellen over hun vak.’
Nationalisme versus globalisatie
Deze lessen over de creatie van nationale identiteit hebben ook Cosmo’s eigen onderzoek beïnvloed. ‘Mede door deze ervaringen heb ik ontdekt welke verbanden er nog moeten worden gelegd. Waarom is er bijvoorbeeld zoveel meer onderzoek gedaan naar musea uit de negentiende eeuw, die als doel hadden een nationale identiteit op te bouwen, dan naar musea uit de twintigste eeuw, die meer zijn gericht op globalisatie? Waarom zijn Kunstmuseum Den Haag, het Kröller Müller Museum en het Stedelijk Museum in Amsterdam juist in de jaren dertig opgekomen? Welke verbanden zijn er tussen deze musea? En hoe verhielden ze zich tot het opkomende nationaalsocialisme van toen?’
‘De interdisciplinaire aard van het Museums, Collections and Society-team helpt erg om antwoorden te vinden op die vragen. Onze groep bestaat uit een antropoloog, een archeoloog, een kunsthistoricus en een advocaat die gespecialiseerd is in kunstrecht. Door die verschillende aanpakken wordt ons onderzoek diepgaander en veelzijdiger. Ik ben dan ook heel blij dat we nog een jaar door mogen. Misschien kan ik dan zelfs een museum in.’
Leiden en Den Haag hebben veel musea en de Universiteit Leiden herbergt grote aantallen bijzondere voorwerpen en andere archieven. Museums, Collections & Society is een stimuleringsprogramma van de faculteiten Geesteswetenschappen en Archeologie en moet dat onderzoek met deze collecties bevorderen, onderwijs op dit gebied stimuleren en ethische vragen stellen omtrent de herkomst van deze collecties.