Ook een eend kan papegaaien
Dat een papegaai geluiden na-aapt is niks geks. Maar vocaal leren is bij dieren lang niet vanzelfsprekend. Toch heeft onderzoeker Carel ten Cate van het Instituut Biologie Leiden (IBL) van Universiteit Leiden een eendensoort (her)ontdekt die geluiden imiteert. ‘Het begon met een obscure referentie over een Australische muskuseend en het eindigde in een mooie paper.’
Leren om geluiden te maken is een zeldzame eigenschap. Dit vocaal leren komt voor bij mensen, net zoals sommige dolfijnen, walvissen, olifanten en vleermuizen. Maar de meeste zoogdieren lijken niet het vermogen te hebben. Een blaffende kat, loeiende muis of zingende giraf zul je dus niet snel tegengekomen.
Zelfs zeldzaam bij vogels
Vogels kunnen dat soms wel, vertelt Ten Cate. ‘Al is ook bij hen vocaal leren zeldzaam. Het is bekend dat veel zangvogels, papegaaien en kolibries hun geluiden moeten leren. Dat lijken best veel soorten, maar dit komt omdat het is ontstaan bij de voorouders van deze groepen.’ Veel onderzoekers gaan er daarom van uit dat vocaal leren slechts is geëvolueerd in drie van de 35 orden, waarin alle vogelsoorten verdeeld zijn.
‘You bloody foo’
Met de ontdekking van de eend is daar een nieuwe vogelorde bij gekomen. Toen Ten Cate zijn kennis over vocaal leren bij vogels wilde verwerken in een review, kwam hij een obscure referentie tegen over een Australische muskuseend (Biziura lobata) die een menselijke stem zou nadoen, klinkend als ‘you bloody foo(l).’
Ook zou de eend in staat zijn andere geluiden te imiteren, zoals een dichtslaande deur. ‘Dat kwam als een grote verrassing. Want ondanks dat het geluid bijna 35 jaar geleden was opgenomen, was het tot noch toe onopgemerkt gebleven door onderzoekers van vocaal leren’, vertelt Ten Cate. ‘Het is dus een bijzondere herontdekking.’
Via-via lukte het hem om de bron te traceren. Het bleken opnamen te zijn uit 1987 door een Australische vogelaar. ‘De man, Peter Fullagar, legde uit dat de eend met de hand was grootgebracht en de geluiden als jong moet hebben opgepikt’, vertelt Ten Cate. Hij analyseerde de opnamen in detail en verwerkte alle kennis in een artikel, met Fullagar als medeauteur. Daarnaast ontdekten ze dat er meer waarnemingen waren van muskuseenden die geluiden hadden geïmiteerd, zoals een briesende pony, de hoest van een verzorger en een piepende deur.
Vergelijkbare kwaliteit
De observaties laten onomstotelijk zien dat deze eendensoort tot verrassende en uiteenlopende imitaties in staat is. ‘Het is de enige vogelsoort buiten deze drie eerder genoemde groepen die deze kwaliteiten laat zien. En het niveau waarop ze dit doen is vergelijkbaar met de andere imiterende soorten’.
In de evolutionaire boom is de eendentak al vroeg afgesplitst van de stam waaruit de andere vogelgroepen zijn ontstaan. ‘Dat maakt de vondst extra opmerkelijk’, aldus Ten Cate. Hoe het komt dat juist deze soort tot vocaal leren in staat is, is vooralsnog niet duidelijk.
Publicaties
- ten Cate C, Fullagar PJ. 2021 Vocal imitations and production learning by Australian musk ducks (Biziura lobata). Phil. Trans. R. Soc. B 20200243. https://doi.org/10.1098/rstb.2020.0243
- ten Cate C. 2021 Re-evaluating vocal production learning in non-oscine birds. Phil. Trans. R. Soc. B 20200249. https://doi.org/10.1098/rstb.2020.0249