Michelle Spierings mikt op Klokhuis Wetenschapsprijs met muzikaliteit dieren
Meetikken op een ritme, patronen in geluiden herkennen en genieten van muziek: voor mensen klinkt het als de normaalste zaak van de wereld. Maar hoe zit dat met dieren? Michelle Spierings zoekt het uit en maakt met haar onderzoek kans op de Klokhuis Wetenschapsprijs.
‘Als baby is ritmegevoel en geluid heel belangrijk,’ vertelt Spierings. ‘Al heel vroeg beginnen we met het opmerken van intonatie, tempo en pauzes tussen woorden om een taal te leren spreken. De muzikale herkenning is dus een fundamentele eigenschap van mensen, terwijl dat zelfs bij onze meest verwante soorten, apen, niet het geval lijkt.’
Kip-ei dilemma
Maar waar komt de muzikaliteit dan vandaan? En was het ritmegevoel eerder, of juist taal? Met haar onderzoek probeert ze antwoord te geven op dit kip-ei dilemma. Dat is lastig, want er zijn geen fossielen van muzikaliteit. Om daarvoor te compenseren, kijkt de onderzoeker naar het gedrag van verschillende diersoorten.
Taal leren van anderen
‘Mensen zijn vocale leerders. Wij leren praten door geluiden te imiteren. Als wij van jongs af aan niet met andere mensen zouden opgroeien, lijkt er geen manier te zijn waarop we een taal kunnen leren. Vocaal leren is een bijzondere eigenschap die maar in een paar soorten voorkomt, zoals sommige vogels, vleesmuizen, en dolfijn- en walvisachtigen. De geluiden die apen maken lijken bijvoorbeeld vooral aangeboren, die veranderen bijna niet gedurende hun leven,’ vertelt Spierings.
Een van de ideeën die wetenschappers momenteel onderzoeken, is dat muzikaal leren gelinkt is aan vocaal leren. Spierings test dat door vocaal lerende vogels op de proef te stellen. Wanneer papegaaien kunnen meezingen met een liedje, kijkt ze hoe goed dit op het origineel lijkt. En door van toonhoogte of akkoorden te wisselen en vervolgens de reactie van de vogels te analyseren, onderzoekt ze hoe taal en muzikaliteit met elkaar verbonden zijn.
Ook bij apen test ze het muzikaal lerende vermogen. En wie denkt dat er dus apen in een testruimte ontspannen naar Bach kunnen luisteren, heeft het niet helemaal mis. ‘We laten geen klassieke muziek horen, maar simpele deuntjes waarbij we kijken of apen kleine verschillen tussen de deuntjes kunnen onderscheiden,’ aldus Spierings.
Een andere invalshoek voor kinderen
Spierings zit nog midden in haar onderzoek, maar denkt dat juist haar onderzoek een goede is voor de Klokhuis Wetenschapsprijs. ‘Juist door het onderscheid met de andere onderwerpen. Je ziet heel veel toegepast onderzoek, terwijl je met dit fundamentele onderzoek kunt laten zien dat het soms ook belangrijk is om te begrijpen hoe iets werkt. Het laat een andere invalshoek zien.’
De winnaar krijgt zijn eigen Klokhuisaflevering. ‘Dat lijkt me enorm interessant om te maken met dit onderwerp. Het gaat zo vaak over mensen. Terwijl de mens maar een klein deel uitmaakt van de aardbol. En misschien zijn wij uniek omdat wij heel veel verschillende dingen kunnen. Maar als je kijkt naar het dierenrijk, zie je heel veel van onze eigenschappen ook weer bij dieren terug. Zelfs muzikaliteit is niet typisch menselijk,’ besluit Spierings.
Het doel van de Klokhuis Wetenschapsprijs is om een breed en jong publiek bekend te maken met wetenschappelijk onderzoek in Nederland. De prijs bekroont interessant en relevant wetenschappelijk onderzoek voor kinderen van 9 tot 12 jaar en wordt op 10 november uitgereikt. Kinderen kunnen hier tot 9 november 12.00 uur hun stem uitbrengen.