Promotieonderzoek: bijstandsontvangst vermindert crimineel gedrag substantieel
Het ontvangen van bijstand is van grote invloed op crimineel gedrag. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Marco Stam, die op 20 januari 2022 zijn proefschrift verdedigt.
Bijstandsuitkeringen bieden een financieel vangnet tegen armoede, wanneer het recht op overige socialezekerheidsuitkeringen ontbreekt. Stijgende overheidsuitgaven zijn in recente jaren echter in toenemende mate beantwoord met de inkrimping van veel Europese verzorgingsstaten, waarbij hervormingen zich vaak richten op bijstandsvoorzieningen. Hoewel bezuinigingen op de bijstand minder electoraal riskant zijn dan bezuinigingen op andere socialezekerheidsregelingen, kunnen zij ook worden beschouwd als een verzwakking van de inkomensbescherming van de meest kwetsbaren in de samenleving. Waar de effecten van dergelijke hervormingen op economische uitkomsten veelal worden onderzocht, is dat zelden het geval voor neveneffecten hiervan op criminaliteit.
Als promovendus bij de afdelingen Economie en Criminologie onderzocht Marco Stam de relatie tussen bijstandsuitkeringen, arbeidsparticipatie en crimineel gedrag. Zijn multidisciplinaire proefschrift, bestaand uit een bundel artikelen getiteld ‘Essays on Welfare Benefits, Employment, and Crime’, combineert inzichten uit de economische en criminologische wetenschappen, om causale relaties te onderzoeken tussen bijstandsontvangst, actief arbeidsmarktbeleid, arbeidsparticipatie, en criminaliteit. De vier onderzoeken in deze dissertatie controleren voor de veelheid aan ongeobserveerde factoren die deze uitkomsten beïnvloeden door variatie in bijstands- en arbeidsmarktbeleid te benutten, middels de toepassing van econometrische technieken over grootschalige microdata van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Inkomensgarantie
De belangrijkste bevinding uit het onderzoek van Stam is dat bijstandsontvangst crimineel gedrag substantieel vermindert door haar minimuminkomensgarantie. Aanvullende analyses wijzen uit dat de introductie van aanvullende voorwaarden voor bijstandsgerechtigdheid een toename in criminaliteit heeft veroorzaakt. Omgekeerd kan bijstandsgerelateerd activeringsbeleid criminaliteit verminderen als de vrije tijd van bijstandsontvangers wordt beperkt door middel van verplichte deelname aan een activeringsprogramma.
Onder bijstandsontvangers neemt financieel gemotiveerde criminaliteit (zoals diefstal) toe over de betalingscyclus, waar overige delicten direct na uitbetaling pieken. Dat suggereert dat bijstandsontvangers serieuze financiële beperkingen ervaren richting het einde van de bijstandsmaand. 'Hoewel nader onderzoek nodig is, suggereren onze bevindingen dat een meer gespreide betaling van bijstandsuitkeringen mogelijk criminaliteit kan reduceren. Maar omdat dit de financiële autonomie van bijstandsontvangers zou beperken, moeten de kosten en baten van een dergelijke beleidswijziging echter grondig in beschouwing worden genomen', zegt Stam.