Even bellen over Oekraïne: ‘Poetin wil serieus worden genomen’
Ineens waren ze er, de Russische soldaten aan de grens met Oekraïne. Sindsdien domineren berichten over spanningen tussen Rusland enerzijds en de Verenigde Staten en Europa anderzijds het nieuws. Wat is er aan de hand? Een gesprek met Ruslandkenner André Gerrits.
Ogenschijnlijk is de gespannen situatie aan de Russisch-Oekraïense grens de volgende stap in het conflict tussen de twee landen, dat al sinds 2014 duurt. Na de verovering van de Krim en het onder Russische invloedssfeer brengen van twee gebieden in Oost-Oekraïne, eist de Russische president Vladimir Poetin nu dat Oekraïne nooit lid wordt van de NAVO. Volgens Gerrits moeten we de huidige situatie zien in een geopolitiek kader. ‘Eigenlijk moet je de vraag stellen: zijn de huidige problemen echt het gevolg van de situatie in Oekraïne of is het Rusland dat ongeduldig wordt in zijn relaties met Europa en de Verenigde Staten? De NAVO mag niet verder oostwaarts uitbreiden. Dat heeft Poetin al vaker gezegd, in meer of minder heftige bewoordingen, maar het westen heeft zich daar vrijwel niets aan gelegen laten liggen. Poetin heeft nu de moeizame relatie met Oekraïne aangegrepen om die eis nog eens kracht bij te zetten, maar nu met iets wat lijkt op de dreiging van militair optreden in Oekraïne. Klaarblijkelijk werkten diplomatieke middelen niet.’
Escalatie? Waarschijnlijk niet
Toch verwacht Gerrits niet dat het tot een grootschalige oorlog tussen Rusland en zijn tegenstanders komt. ‘Er staat nu zo’n 100.000 man aan de grens. Dat is veel te weinig voor een invasie en bezetting van Oekraïne. Misschien wil Poetin wel troepen naar die twee gebieden in het oosten sturen om die nog duidelijker onder Russische controle te plaatsen, maar ik verwacht dat het toch vooral bedoeld is als militaire ondersteuning van wat in feite politieke eisen zijn.’ Ook voor het dichtdraaien van de gaskraan hoeven we volgens Gerrits niet bang te zijn: ‘Rusland zal niet snel geneigd zijn om vanwege politieke redenen de gastoevoer te interrumperen. Zij zijn net zo afhankelijk van ons geld als wij van hun gas.’
Respect afdwingen
De kans op een invasie lijkt dus klein, net als de mogelijkheid dat de Europese Unie en de Verenigde Staten Poetins eisen inwilligen en Oekraïne definitief uitsluiten van NAVO-lidmaatschap. Desondanks spint de Russische president volgens Gerrits garen bij de militaire pressie. ‘Als ik zeg: “Poetin wil graag serieus genomen worden”, klinkt dat een beetje futiel in westerse oren, maar Rusland was nog niet zolang geleden een wereldmacht die door de Verenigde Staten met ontzag werd bejegend. Daar is niet meer zoveel van over.’ Tegenover Amerika staat nu China als nieuwe grootmacht, terwijl Rusland op economisch gebied weinig gewicht in de schaal legt. ‘Poetin ziet hoe Rusland is teruggekacheld na de Koude Oorlog en hoe de NAVO is uitgebreid en hij weigert dat nog langer te accepteren. En nu is hij bereid om er met wapengekletter druk te zetten.’
Met effect: ‘De huidige Amerikaanse president Biden heeft in een jaar tijd al meer met Poetin overlegd dan zijn voorgangers dat deden. Macron is bij Poetin op bezoek geweest, iedereen praat over Rusland, iedereen praat over de eisen van Rusland. Hoewel die eisen niet worden ingewilligd, heeft Poetin het voor elkaar gekregen dat hij serieus genomen wordt in het internationale diplomatieke verkeer en zeker door de Verenigde Staten.’