Drie vragen aan Maurits Berger over de nieuwe islam-podcast
Maar liefst dertien eeuwen omvat de nieuwe Engelstalige podcast van Maurits Berger, Matters of Humanities: History of Islam in Europe. In acht afleveringen betoogt de hoogleraar Islam and the West dat islam en de moslims een belangrijk onderdeel uitmaken van de Europese geschiedenis: ‘Dat was toen, en dat is nog steeds zo.’
Waarom moest deze podcast er komen?
‘Het is begonnen met mijn boek A brief History of Islam in Europe, waarin ik een analyse maak van de moslims en islam die daar al sinds de achtste eeuw aanwezig zijn. Toen ik daar lezingen over ging geven, merkte ik hoe enthousiast mensen van dat verhaal werden. Het is een leuk verhaal, soms gek, soms bijzonder, en tegelijkertijd enorm relevant voor vandaag.
De aanwezigheid van moslims in het westen en noorden van Europa is iets vrij recents, maar tegelijkertijd blijkt dat de manier waarop op de islam wordt gereageerd allerlei historische wortels heeft. Er is bijvoorbeeld een eeuwenlange traditie van zorg om “die arme onderdrukte moslimvrouwen”.
Met de podcast wil ik geen nadrukkelijke boodschap geven, luisteraars mogen doen met de feiten wat ze willen. Voor sommigen zijn het leuke verhalen, andere zullen het interessant om te horen hoe die geschiedenis zich heeft ontwikkeld.’
Hoe breng je dertien eeuwen geschiedenis samen in één podcast?
‘Historici zullen daar wat verbouwereerd op reageren, en ik geef toe dat het nogal ambitieus is. Maar de podcast laat zien dat het kan. Natuurlijk blijft er van alles onbesproken, maar het gaat erom dat we de ontwikkelingen kunnen volgen.
Moslims werden beschouwd als beste vriend en grootste vijand.
En als je alles achter elkaar zet, dan zie je dat moslims in Europa door de eeuwen heen werden beschouwd als de beste vriend en de grootste vijand, als medeburgers, maar ook als buitenstaanders, als de antichrist maar ook als gelovigen die toleranter waren dan christenen. Juist doordat je de hele periode bestrijkt, zie je dat er geen eenduidige 'moslim' was.
Ik heb die golfbeweging geïllustreerd met verhalen en anekdotes. In het boek zijn die ondergeschikt, maar in deze podcast krijgen ze de centrale plek. Een persoonlijk lievelingsverhaal van mij gaat over een Zuid-Amerikaanse ambassadeur bij wie ik eens op bezoek was in zijn residentie in Wassenaar. Daar hing een gigantisch schilderij dat verbeeldde hoe de Nederlanders in 1610 een verdrag sloten met de Marokkanen tegen de Spanjaarden. De ambassadeur zwaaide zijn vinger naar mij en zei: “jullie Nederlanders, jullie hebben ons verraden”. Er speelt dus nog steeds emotie bij iets van vierhonderd jaar geleden.’
Wat kunnen we in de toekomst van je verwachten?
‘Ik werk graag aan parallelle projecten, het een wetenschappelijk en het ander meer populair. Het wetenschappelijke werk waar ik mee bezig ben gaat over de islamitische staat. Dat komt voort uit mijn achtergrond als jurist. Bij ons is staatsrecht een onderdeel van het recht, maar het islamitisch recht kent dat helemaal niet. Dus wil ik nagaan wat hedendaagse moslimdenkers bedoelen als ze het daarover hebben. Daarnaast wil ik een populairwetenschappelijk boek schrijven over de recente geschiedenis van de islam in Nederland. Die is namelijk veel ingewikkelder dan ik had verwacht. Alles op het gebied van islam in Nederland lijkt zich namelijk te concentreren in het jaar 2004. Dat was een heel heftig jaar, een soort rollercoaster en daarna lijkt het alsof de tijd heeft stilgestaan. Ik wil heel graag die tijdservaring proberen te vangen, omdat het heel veel verklaart van hoe we nu omgaan met islam en moslims. Maar dat lukt me niet met wetenschappelijke methodes, dus ik zoek naar andere manieren.'