Wat werkt in sociaal werk? Grootschalig onderzoek naar sociale veerkracht in het sociaal domein
Kennisbehoefte vanuit de praktijk en gebrek aan academische onderbouwing van met name collectieve vormen van sociaal werk in Nederland waren de drijfveren van Anouk de Koning, Femke Kaulingfreks en Maartje van der Woude om meer dan twee jaar geleden te beginnen aan een NWA aanvraag voor onderzoek naar sociale veerkracht. Een korte kennismaking met de drie PI’s en het project Crafting Resilience, voluit Social Work and the Art of Crafting Resilient Societies.
Een project van de lange adem, maar inmiddels zijn 13 onderzoekers, 16 co-financieringspartners, en 11 samenwerkingspartners aangesloten bij het consortium om te onderzoeken wat er nodig is om sociale veerkracht te realiseren op een effectieve, democratische en rechtvaardige wijze. En met resultaat: een NWA onderzoeksbeurs van 5 miljoen is toegekend.
Gelijkwaardige verdeling tussen HBO en WO.
Het unieke aan dit onderzoeksproject is de gelijkwaardige verdeling tussen HBO en WO. Dit was een van de basisvoorwaardes voor Femke Kaulingfreks om aan de projectaanvraag mee te doen. De Lector Jeugd en Samenleving van de Hogeschool Inholland wilde niet pas op het eind betrokken worden bij het stukje kennisbenutting, wat vaak gebeurt bij onderzoeksprojecten. Femke: ‘De centrale rol die wij nu krijgen als HBO-partij is best bijzonder. Het is de ambitie om de onderzoeksbevindingen geschikt te maken voor gebruik in de praktijk, en dan werkt het veel productiever als je vanaf het begin af aan als onderzoeker betrokken bent.’ Anouk vult haar aan: ‘In ons project doen ervaren HBO docent-onderzoekers onderzoek naar sociaal werk en werken universitaire academici mee aan het realiseren van praktijkproducten. Dan ontstaat waardevolle kennisuitwisseling.’
Snijvlak van sociaal werk, zorg en veiligheid
Anouk en Femke kennen elkaar al jaren. Anouk zat ooit bij de Radboud Universiteit in de sollicitatiecommissie waar Femke op dat moment kwam solliciteren. Femke twijfelde in eerste instantie toen Anouk met het plan voor de aanvraag kwam, maar toen een evenredige rolverdeling van HBO en WO mogelijk bleek, was ze overtuigd en begonnen ze met het schrijven van de aanvraag. Anouk betrok ook al snel hoogleraar Rechtssociologie Maartje van der Woude, die met haar, en drie anderen, trekker is van het stimuleringsgebied Social Citizenship and Migration. Ze was direct enthousiast over het idee om de veiligheidslijn binnen het onderzoek uit te werken: “Dit project sluit heel mooi aan bij vraagstukken waar ik me de afgelopen jaren mee bezig heb gehouden, en ik voelde ook de behoefte om na te denken over de vraag hoe wetenschappelijke kennis beter kan landen in de praktijk van veiligheidsprofessionals in Nederland. Er wordt zowel binnen het sociale domein als binnen het veiligheidsdomein veel samengewerkt tussen zorg en veiligheid en daarbij wordt veel van professionals verwacht, maar de onderliggende kennis op dat snijvlak ontbreekt nog.”
Behoefte vanuit de praktijk
Ook de maatschappelijke partners die meedoen zijn enthousiast. In de opbouw van het project is vooral gekeken naar de behoefte uit het werkveld. Anouk: ‘We hebben niet zelf bedacht: wat is academisch interessant, maar zijn open het gesprek aangegaan met verschillende partijen uit het sociale en veiligheidsdomein.’ Het project richt zich op op sociale veerkracht gerichte initiatieven in acht verschillende steden in Nederland. Femke: ‘In Nederland is sociaal werk geen academische discipline. Professionals zijn vaak druk met het werk in de praktijk, waardoor er ook geen tijd is om uit te zoomen en te reflecteren. Ze voelen vaak wel dat het één beter werkt dan het ander, maar weten niet waarom. Dus net als de ministeries en de nationale politie die betrokken zijn, zijn de partners blij dat er op grote schaal gekeken gaat worden naar wat wel en niet werkt binnen sociaal werk.’
Wijkwerkplaatsen en langdurige interdisciplinaire samenwerking
Het is de bedoeling dat de opgedane kennis wordt omgezet naar materiaal voor in de praktijk. Femke: ‘We gaan vijf jaar lang naar verschillende werkwijzen en projecten gericht op het versterken van sociale veerkracht kijken. We doen dit in acht steden. Waar zien we dat er in concrete zin anders wordt samengewerkt? Wat zijn werkzame elementen die sociale veerkracht mogelijk maken? Het doel is om gedeelde principes te vinden die op meerdere plekken toepasbaar zijn.’ De inzichten worden vervolgens vertaald naar concrete tools voor in de praktijk en in opleidingen voor toekomstige sociaal werkers. Vanuit elke onderzoekslijn wordt een lesboek ontwikkeld voor hbo-opleidingen, trainingen voor professionals én is het de bedoeling dat er mediaproducties worden gemaakt zoals documentaires of podcasts om ook een breed publiek te bereiken.
Het project "Social Work and the Art of Crafting Resilient Societies" [Crafting Resilience] gaat in september 2022 van start en biedt plaats aan 6 PhD-ers en 3 Postdoc onderzoekers. Het project vraagt wat er nodig is om effectieve, democratische en eerlijke samenwerkingen tussen burgers en overheid te realiseren. Cultureel antropoloog Anouk de Koning is PI van de eerste onderzoekslijn die zich richt op de bestuurlijke relaties die vorm krijgen onder de noemer sociale veerkracht. Femke Kaulingfreks is de PI van de tweede onderzoekslijn die zich richt op de professionele politiek van sociaal werk. Maartje van der Woude is de PI van de derde onderzoekslijn die zich richt op fricties en dilemma’s van sociale veerkracht binnen het veiligheidsdomein.