Leidse slavist in Oekraïne: 'Liefde voor Rusland is bekoeld'
Tsjechov in het ‘echt’ lezen. Dat was Arie van der Ents drijfveer om aan de Universiteit Leiden bij Karel van het Reve Slavische taal- en letterkunde te gaan studeren. ‘De liefde voor Tsjechov is niet bekoeld’, vertelt Van der Ent vanuit zijn woning zestig kilometer ten zuiden van Kiev. ‘Maar voor de rest van Rusland wel.’
De zon schijnt vandaag ook in Oekraïne. Het is een mooie heldere dag. Arie van der Ent (65) heeft de laatste nieuwtjes van zijn broer uit Leiden doorgekregen. ‘Hij is historicus en houdt het heel goed bij. De Russische minister van Defensie schijnt op de intensive care te liggen. En de Russen kunnen geen hypersonische rakketten meer maken. Allemaal goed nieuws dus.’
Zelf doet de in Krimpen aan den IJssel geboren slavist het inmiddels rustiger aan met het nieuws. ‘De eerste paar weken heb ik alles gevolgd. Ik was geschokt. Ik had niet gedacht dat het echt oorlog zou worden. En ineens midden in de nacht werd ik wakker. Boem, boem. Het was ver weg maar duidelijk hoorbaar. Heel onwerkelijk.’
Sinds 2016 woont Van der Ent, schrijver en vertaler, in Oekraïne. De liefde bond hem aan dit land. Misschien was hij er zonder de liefde ook wel terecht gekomen. Want hij wilde weg uit Nederland, waar hij het leven wel erg aangeharkt vond. Na zes jaar voelt hij zich inmiddels echt thuis in Oekraïne. Hij beschouwt het als zijn tweede vaderland. ‘Al voor de oorlog identificeerde ik mijzelf met dit land. Dat is door de inval alleen maar sterker geworden.’
Oorlog went
De eerste maand van de oorlog kwam hij nauwelijks buiten zijn dorp. ‘Als je dan weer eens het nabijgelegen stadje bezoekt, blijken er loopgraven bijgekomen. En wegversperringen en controleposten. Nu zwaaien we naar die soldaten. Je leert ze dan toch kennen.’ Veel dichterbij kwam de oorlog tot nu toe niet. Kiev was aan de noordkant omsingeld. Het zuiden, waar zijn dorp ligt, bleef daarvan gevrijwaard. Hij heeft geen moment willen vluchten. ‘We zitten aan de goede kant van de rivier de Djnepr.’
‘De oorlog went, zoals het ook bij jullie went. Ik heb me op een gegeven moment ook weer op mijn werk gestort. Toen de oorlog begon, had ik daar de eerste weken echt geen zin in. Ik was toen ook met een vertaling van Jevgeni Onegin bezig, van Poesjkin. Daar had ik al helemaal geen trek in. Die man was in deze tijd absoluut een Poetinist geweest. Dus daar ben ik mee gestopt. Maar op een gegeven moment heb ik mij ook losgerukt van die oorlog. Of in ieder geval van het vele nieuws erover.’
Toen Kiev werd bevrijd nam de stress af merkt hij. ‘Het lijkt alweer bijna hetzelfde als de afgelopen acht jaar.’ Hij overdrijft, maar toch. ‘Vorig jaar vielen er honderd doden in de Donbas. Het enige wat wij daarvan merkten waren de billboards met oproepen om in het leger te komen.’ Terwijl hij er over vertelt, valt hij stil. ‘Hoor jij dat ook”, vraagt hij verbaasd door het scherm. ‘Een gevechtsvliegtuig! Nou ja, dat is lang geleden. Het luchtruim is afgesloten, je hoort hier niet veel meer boven je hoofd. Heel bijzonder dit.’
Eigen kleine sanctie
Als eigen kleine sanctie vertaalt hij geen Russen meer. Althans geen Russen die in Rusland verblijven. 'Gevluchte Russen, of Russisch sprekende Oekraïners vind ik allemaal prima. Maar geen echte Russen.' Hij heeft een uitgesproken en felle mening over de Russen. ‘Ze lijden aan enorme zelfoverschatting dat voortkomt uit een gigantisch minderwaardigheidscomplex. Dat weet ik al langer en is een van de redenen dat ik me nooit in Rusland heb willen vestigen. Ik bedoel, het is niet niks, wat de Russen hebben uitgehaald door de eeuwen heen. Het zijn niet net zulke aardige mensen als wij. Russen hebben een groot talent om beledigd te zijn.’ Van der Ent zegt altijd een ‘gezonde achterdocht’ richting de Russen te hebben. ‘Karel van het Reve zei altijd dat hij bij de slavistiek in Leiden nog nooit een communist in de klas had gehad. Wij waren om andere redenen, vaak de literatuur, geïnteresseerd in Rusland.’
Hij valt weer stil en wijst omhoog. ‘Weer een jachtvlieger. Heel opmerkelijk.’
Er moet in dit conflict ook naar slavisten geluisterd worden, vindt Van der Ent. ‘Politicologen en defensiespecialisten hebben ook verstand van zaken. Maar wij slavisten kennen het volk. Wij weten dat je voor Russen niet zo bang hoeft te zijn. Het gaat er over het algemeen vaak nog veel slechter dan het lijkt. De Russen denken dat altijd met harde taal te kunnen compenseren. En vervolgens maken ze elkaar dronken met hun woorden. Oekraïne zou binnen een dag vallen, dachten ze.’
'Wat mij betreft drijven we de Russen gelijk goed terug. Dus ook van de Krim.’
Oekraïense roman
Voor Van der Ent staat de uitkomst vast. Oekraïne gaat winnen. ‘De Verenigde Staten heeft er inmiddels zoveel geld in gestoken. Dan ga je echt niet meer verliezen. Dat kan niet meer. Wat mij betreft drijven we de Russen dan ook gelijk goed terug. Dus ook van de Krim.’
Zelf houdt hij zich in de tussentijd bezig met zijn oorlogsdagboek en Armageddon-sonnetten die hij dagelijks op Facebook plaatst en met het vertalen van Oekraïense schrijvers. Door de oorlog is er eindelijk aandacht voor Grijze Bijen, een bejubelde roman van Andrej Koerkov. ‘Echt een geweldig boek. Moet ook absoluut worden verfilmd. Ik ben bijna klaar, dus nog even en je kunt het lezen. Maar het gaat over twee mannen die in 2017 als enige zijn overgebleven in een dorpje in de bezette Donbas. De een is imker, de ander is enorm op de hand van de separatisten. Een heel mooi en heel actueel verhaal.’
Zijn vinger gaat weer omhoog. ‘De derde jachtvlieger tijdens dit gesprek. Jeetje, wat zou er toch aan de hand zijn. Nu ja we zullen het snel genoeg ergens lezen. En anders hoor ik het wel van mijn broer.’
Noodfonds voor studenten uit Oekraïne en Rusland
Studenten uit Oekraïne en Rusland die studeren aan de Universiteit Leiden kunnen rekenen op onze hulp. Dit noodfonds is gestart om bij te kunnen dragen aan acute hulp voor onze studenten die door de situatie in Oekraïne getroffen zijn. Deze studenten ervaren problemen op het gebied van financiële middelen, verblijfstatus/visa en studievoortgang. Het Leids Universiteits Fonds wil deze studenten helpen en vraagt daarom ook u om hulp. Wilt u bijdragen aan acute hulp voor de studenten uit de getroffen gebieden? Doneer dan nu!
Tekst: Marijn Kramp
Bannerfoto: Checkpoint in Oekraïne, ANP.