Natuurbescherming op Caribisch Nederland
Geborgenheid speelt een belangrijke rol bij de beslissing bij te dragen aan natuurbescherming. Stacey Mac Donald deed vier jaar onderzoek naar de invloed van sociale en politieke veranderingen en de (post) koloniale context van natuurbescherming op Caribisch Nederland. Op 17 mei verdedigt ze haar proefschrift ‘Life in Paradise’.
Stacey Mac Donald groeide op in Curaçao. Als jong meisje fantaseerde ze er over om bij het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) te werken. Dat dat werkelijkheid zou worden, had ze nooit durven dromen. ‘Als je opgroeit op een klein eiland, dan lijkt de rest van de wereld heel groot en ver weg. Ik had geen idee dat ik daar echt kans op zou kunnen maken.’ Maar tijdens haar PhD onderzoek op Bonaire werd ze benaderd door WWF-NLom hen te helpen. Inmiddels heeft ze daar baan als projectadviseur en adviseert ze over community engagement bij natuurbeschermingsactiviteiten op Bonaire. ‘Er wordt altijd gesproken over de brain drain, de jonge generatie die in het buitenland gaat studeren en niet meer terug komt. Maar ik voel me verantwoordelijk. Ik wil wat doen. Mijn hart ligt bij natuur en natuurbescherming. Dus dit is een hele mooie uitkomst.’
Psychologie versus antropologie
Stacey heeft geen antropologische achtergrond. Op haar 17e kwam ze naar Leiden en volgde ze een bachelor Pedagogische Wetenschappen en master Sociale Psychologie. ‘Binnen psychologie leer je veel meer in hokjes denken. Mensen krijgen een stempel of moeten in een bepaald spectrum vallen. Niet alleen maar klinisch, maar in attitudes en normen en waarden. Er is weinig ruimte om binnen één onderzoek op meetbare wijze naar veel factoren tegelijk te kijken.’ Dat het meetbaar en statistisch aantoonbaar moet zijn, kriebelde altijd al bij Stacey. ‘Het is natuurlijk niet één factor dat gedrag beïnvloedt. Wat ik heel interessant vind aan antropologie is dat je daar veel meer ruimte hebt om naar het hele plaatje vanuit verschillende perspectieven te kijken.’
Maatschappelijke knelpunten bij visserijbeheer
Stacey keek naar de sociale en politiek veranderingen op Saba, Sint Eustatius en Bonaire. Tijdens haar onderzoek vroeg WWF-NLhaar om in kaart te brengen welke maatschappelijke knelpunten er waren bij het visserijbeheer op Bonaire en gerichte oplossingen hiervoor te bedenken. Haar opdracht was om uit te zoeken onder welke omstandigheden het mogelijk zou zijn om vissers op een georganiseerde manier te betrekken bij de ontwikkeling van duurzame visserij. Stacey werkte nauw samen met de vissers en hielp hen onder andere bij het opzetten van de visserijcoöperatie Piskabon.
Reputatie van natuurbehoud op de eilanden
Natuurbehoud op de eilanden heeft de reputatie heeft “Nederlands” of “Westers” te zijn. De koloniale geschiedenis van de eilanden en de gevoelens van 'her-kolonisatie' die zijn ontstaan nadat de eilanden als gemeente zijn toegevoegd aan het Nederlandse Koninkrijk in 2010, zorgen ervoor dat natuurbeschermers niet altijd direct veel lokale medestanders vinden bij acties om het milieu te beschermen. Niet omdat ze natuurbescherming niet belangrijk vinden, maar omdat ze liever niet altijd met bepaalde vormen van natuurbescherming geassocieerd willen worden. Vooral vormen die directe gevolgen hebben voor veranderingen in lokale gebruiken en gewoontes. Stacey: ‘Als je succesvolle natuurbeschermingsactiviteiten wilt opzetten, moet je rekening houden met culturele sensitiviteit en andere sociaal maatschappelijke en economische behoeftes. Als je mensen buitensluit of hard aanspreekt, dat werkt meestal niet.’
Betrek vissers bij je activiteiten
Dit was duidelijk zichtbaar op Bonaire. ‘Vissers zijn vissers met een reden’, zegt Stacey. ‘Ze willen met rust gelaten worden en in vrijheid de zee op. Maar aan de andere kant zien ze ook dat de visstand achteruitloopt en het leven op de eiland zwaarder en duurder wordt.’ NGO’s en de overheid vinden het lastig om de vissers erbij te betrekken. Pogingen in het verleden om een coöperatie op te zetten, mislukten. Stacey: ‘De vissers hadden lange tijd geen stem in het debat. Een praktisch probleem is bijvoorbeeld de taal. Alle officiële overheid correspondentie gaat in het Nederlands en internationale organisaties communiceren in het Engels, terwijl de meeste vissers alleen Papiamento spreken. Daardoor hebben ze al een achterstand.’
Blijf binnen je eigen 'span of control'
Er is veel discussie binnen het veld over wie verantwoordelijkheid moet nemen. De zeespiegel stijgt. Is dat de schuld van een eiland? Wat is de invloed van lokale visserij? Ook bij de experts is er veel discussie. Dat maakt het lastig om consensus te vinden over wat er moet gebeuren. Stacey: Wat ik tegen de vissers, maar ook alle andere bewoners op de eilanden die bezorgd zijn om de natuur zeg is: blijf binnen je span of control. We gaan het totale klimaatprobleem niet oplossen, maar we kunnen ons wel weerbaar maken. Zorg ervoor dat de kust niet wordt volgebouwd, houd de mangrove gezond en maak de koraalriffen niet kapot door vervuiling of met je anker. Veel mensen voelen zich onmachtig omdat het probleem zo groot is, maar door te focussen op je eigen verantwoordelijkheid gevoel, kan iedereen wat doen.’
