ESOF-sessie ‘Art Exploring Science’ verbindt kunstenaars aan de wetenschap
Hoe vinden we een ander perspectief in het kijken naar maatschappelijke vraagstukken? Robert Zwijnenberg, emeritus hoogleraar Art and Science Interactions, pleit op het EuroScience Open Forum (ESOF) voor meer samenwerking tussen kunstenaars en wetenschappers.
In 2022 is Leiden gastheer voor ESOF-: het grootste multidisciplinaire wetenschappelijke congres van Europa. De 10e editie ervan vindt van 13 t/m 16 juli plaats in Leiden, in nauwe samenwerking met EuroScience vanuit Straatsburg. ESOF2022 gaat over zeven thema's: Sustainable environment, Cultural Identities and Societal Transformation, Space for science, Healthy societies, Freedom and responsibility of science, Science and Business en Sustainable Academic Careers.
Kunst die de wetenschap verkent
Zwijnenberg modereert de sessie ‘Art Exploring Science’ binnen het thema ‘Cultural Identities and Societal Transformation’. Hierin gaan verschillende onafhankelijke kunstenaars in gesprek met hoogleraren, de museumdirecteur van het Bonnefanten Museum in Maastricht, en het publiek. De keynote speaker binnen hetzelfde thema is Jennifer Willet, een Canadese kunstenaar, onderzoeker en curator verbonden aan de University of Windsor. ‘Zij is een bio-kunstenaar,’ vertelt Zwijnenberg. ‘Dat zijn kunstenaars die het lab ingaan om vanuit een ander perspectief verbinding te zoeken met biotechnologie. Biotechnologie is een enorm ingrijpende wetenschap, met allerlei ethisch-culturele problemen. Genetische modificatie, bijvoorbeeld. Stel je voor dat je van mijn huidcellen eicellen kunt maken, zodat ik mijn eigen kind kan vormen.’ Willet kijkt vanuit een ander oogpunt naar deze processen. Zij probeert de biotechnologie naar het sociale en artistieke domein te trekken. Zwijnenberg: ‘Het is belangrijk dat zij een lezing houdt op dit congres, waar vooral natuur- en medische wetenschappers aanwezig zijn.’
Hij is erg enthousiast over de programmering van ESOF. De onderwerpen zijn natuurwetenschappelijk en medisch gericht en normaliter is het moeilijk om aandacht te krijgen voor de faculteiten der Geesteswetenschappen. 'Dat is nu redelijk gelukt: Geesteswetenschappen is natuurlijk ook een breed werkveld, dat zich bezighoudt met culturele vraagstukken. Maar het buigt zich ook over maatschappelijke onderwerpen als ecologie en gelijkwaardigheid op het gebied van gezondheid.’
Meer dan een schilderij
Wanneer geesteswetenschappers, kunstenaars, bètawetenschappers en het publiek samen oplopen, ontstaan er nieuwe perspectieven. Volgens Zwijnenberg is het belangrijk dat elk van hen buiten de eigen bubbel treedt. Wanneer je als geesteswetenschapper slechts bezig bent met de theorie van je vak en nooit met de verbeelding, kom je niet ver. Datzelfde geldt voor kunstenaars – maar dan andersom. Iedere veld vult elkaar op die manier aan. En dat is precies waar de sessie ‘Art Exploring Science’ over gaat. ‘Het idee dat kunst meer is dan een illustratie of schilderij voor aan de muur, is bij veel mensen nog niet aanwezig. Het feit dat de artistieke praktijk zich kan bezighouden met wetenschap, en met kritische bevraging van theorieën en vraagstukken, is niet altijd bekend’, legt Zwijnenberg uit. Kunst kan een andere richting geven aan hoe je tegen wetenschap aan kijkt.
Dat geldt ook voor het maatschappelijke debat. Wanneer je via een boek, kunstwerk of installatie ín de beleving stapt, maak je een (wetenschappelijk) vraagstuk op een andere manier mee. Dat aspect van kunst wil Zwijnenberg in de sessie naar voren brengen. Ook het belang van cultuur en cultureel erfgoed komt binnen het thema ‘Cultural Identities and Societal Transformation' aan bod. Hij hoopt dat de scheve verhouding die nu vaak tussen kunstenaars en wetenschappers bestaat, rechtgetrokken kan worden. En dat er nieuwe samenwerkingen ontstaan.
Kunstonderzoek naar biologie, ecologie en neurowetenschappen
De volgende kunstenaars spreken tijdens de sessie ‘Art Exploring Science’:
- Jacob van der Beugel presenteert menselijke cellen als een ‘biologisch landschap’. Voor Van der Beugel staan deze kunstwerken symbool voor een verkenning van het menselijk genoom (genetisch materiaal) en zijn vermogen om te veranderen. Hij nodigt het publiek uit om na te denken over de eigen biologische toekomst en het proces van menselijke degeneratie; het afsterven van cellen. (Bron: Beelden aan Zee)
- Marion Laval-Jeantet is kunstenaar, schrijver en transcultureel psychiater. In haar werk doet ze sinds 1991 onderzoek naar esthetiek, ecologie en transculturele psychiatrie.
- Lauryn Mannigel onderzoekt de politiek van lichaamsgeur door gevoelens en aannames te onthullen die mensen hebben met betrekking tot ervaringen van andermans lichaamsgeur. Daarvoor put ze uit de menselijke perceptie van geur in de psychologie en neurowetenschappen.
- Agnieszka Wołodźko is docent, schrijver en onderzoeker en initieerde BIOMATTERs – een artistiek onderzoeksprogramma dat onderzoekt hoe te werken met levende materie. Sinds 2017 doceert ze vakken over post-humanisme op het snijvlak van kunst, ethiek en biotechnologie aan de Universiteit Leiden.
Ook naar ESOF?
‘Art Exploring Science’ wordt op 15 juli van 11:15 – 12:30 gegeven in de Pieterskerk in Leiden. De keynote ‘This is Bioart’s Moment!’ van dr. Jennifer Willet vindt plaats op diezelfde dag, om 14:15 in de Stadsgehoorzaal. Studenten en kunstenaars kunnen een kaartje kopen voor het hele congres voor een gereduceerd tarief van €50.
Tekst: Imme Visser