In Memoriam - Joan van der Waals
Op 21 juni is onze dierbare collega Joan van der Waals overleden na een lang en rijk/vruchtbaar/waardevol leven.
Joan van der Waals werd geboren op 2 mei 1920 in Amsterdam. Hij studeerde Natuurkunde, Scheikunde en Wiskunde aan de Universiteit van Amsterdam, onderbroken door de Tweede Wereldoorlog. Daarna ging hij werken bij het Koninklijke Shell Laboratorium Amsterdam. In 1950 promoveerde hij aan de Rijksuniversiteit Groningen op een proefschrift getiteld: “Thermodynamic properties of mixtures of alkanes differing in chain length”. In 1962, toen hij bij Shell werkte, ontving van der Waals de Bourke Award van de Royal Society of Chemistry. Veel later, in 2011, zou hij een 'Lifetime Achievement Award' ontvangen op de zevende internationale conferentie over gashydraten, voor werk dat hij in deze periode deed. Gashydraten zijn ijsachtige kristallen met zuurstof, stikstof, kooldioxide en methaan die zich onder druk in water kunnen vormen. Inzicht in de vormingsmechanismen bleek van groot belang voor olie- en gaswinning op zee.
Van der Waals werd in 1967 benoemd tot hoogleraar in de Experimentele natuurkunde in het Kamerlingh Onnes-laboratorium aan de Rijksuniversiteit Leiden. De titel van zijn inaugurele rede was 'Licht in de Fysica'. Dat weerspiegelde een nieuwe onderzoekslijn die hij introduceerde, op het grensvlak van natuurkunde en scheikunde die betrekking had op de studie van eigenschappen van elektronisch geëxciteerde toestanden van moleculen in de gecondenseerde fase met optische en magnetische resonantietechnieken. Van der Waals werd in 1971 gekozen tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en maakte van 1984 tot 1987 deel uit van het bestuur van de KNAW. In 1985 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Kort na Joans verhuizing naar Leiden, demonstreerde zijn groep de optische detectie van microgolf-overgangen tussen de spin-gesplitste energie-niveau’s van de triplet toestand in de afwezigheid van een magnetisch veld. De eerste publicatie van dit zogenaamde zero-field ODMR-experiment inspireerde vele onderzoeksgroepen wereldwijd en betekende een doorbraak in de studie van photo-excited metastable triplet states. Na deze kick-start groeide zijn groep en verhuisde in 1974 naar het Huygens laboratorium. Daar, op de achtste verdieping, vormde zich onder de jarenlange inspirerende leiding van Joan de MAT, een levendige gemeenschap van studenten, promovendi, postdocs en gasten.
Na zijn pensionering in 1989, bezocht hij nog tot voor kort regelmatig het LION en nam actief deel aan promotieplechtigheden en seminars. Hij was begiftigd met een briljante geest die heeft geleid tot een verbazingwekkende verscheidenheid aan ideeën en inzichten. Hij is een stimulerende wetenschapper geweest voor collega's over de hele wereld en een inspirerend persoon voor velen van ons.