Courts as an Arena for Societal Change
Op 8 en 9 juli 2022 was de Leidse rechtenfaculteit gastvrouw van het tweede congres van de onderzoeksgroep Conflictoplossende Instituties (COI).
Deze onderzoeksgroep is een samenwerkingsverband tussen de Radboud Universiteit Nijmegen, de Universiteit Utrecht en de Universiteit Leiden, gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kader van het Sectorplan Rechtsgeleerdheid. Het thema van het congres was Courts as an Arena for Societal Change. Het congres bracht bijna 200 onderzoekers en personen werkzaam in de rechtspraktijk van over de hele wereld samen, van wie de overgrote meerderheid persoonlijk aanwezig was om te spreken over de veranderende rol van de rechterlijke macht bij het aanpakken van moeilijke en controversiële sociale en politieke kwesties.
De onderwerpen die tijdens de verschillende plenaire en parallelle sessies werden gepresenteerd, maken duidelijk dat van de rechterlijke macht momenteel veel wordt verwacht op het gebied van milieu- en klimaatveranderingsproblemen, migratie- en mensenrechtenkwesties, bedreigingen voor de democratie, corruptie en andere gepolitiseerde zaken. Er waren ook een aantal boeiende en actuele discussies over hoe de rechtbanken hebben gereageerd in recente tijden van crisis, met name met betrekking tot de impact van corona op de toegang tot de rechter. Daarnaast was er een rondetafelgesprek met Nederlandse praktijkjuristen die hun perceptie van hun rol in maatschappelijke verandering bespraken. Voorafgaand aan het congres zijn enkele bijdragen geplaatst als onderdeel van een blogreeks op het Leiden Law Blog.
Lauren Kohn (Cape Town) hield de openingstoespraak over het Zuid-Afrikaanse constitutionalisme en pleitte voor een herconfiguratie van de scheiding der machten om formele erkenning van een vierde integriteitstak mogelijk te maken. Tom Ginsburg (Chicago) sloot de eerste dag af met een reflectie op de rol van gerechten bij zowel democratisering als democratische terugval, waarbij hij inging op de manier waarop populisme het werk van gerechten kan ondermijnen. Scott Cummings (Florence/Los Angeles) sprak op de tweede dag over de relatie tussen juridische mobilisatie (legal mobilisation) en gerechten als arena's voor sociale verandering, met de nadruk op de uitdaging die legal mobilisation vormt wanneer daarmee democratische instellingen in de Verenigde Staten worden aangevallen.
De conferentie werd afgesloten met een plenaire sessie, Thoughts from the Bench, waarin vier (voormalig) rechters werden geïnterviewd door collega’s Margaretha Wewerinke-Singh en Bastiaan Rijpkema over de thema's die tijdens het congres naar voren waren gekomen. Rechter Joyce Aluoch (Internationaal Strafhof, Hof van Beroep en High Court of Kenya), Rechter Paulo Pinto de Albuquerque (Europees Hof voor de Rechten van de Mens), Rechter Larisa Alwin (Amsterdams Gerechtshof) en Rechter Egbert Myjer (Europees Hof voor de Rechten van de Mens) deelden allen hun mening over de rol van rechters bij het verdedigen van de democratie en de rechtsstaat, en in welke omstandigheden het wenselijk of zelfs noodzakelijk zou kunnen zijn dat rechters beslissingen nemen over politieke aangelegenheden. We hoorden over uitdagende en unieke beslissingen waarmee deze rechters werden geconfronteerd. Politiek, beleid en rechterlijke beslissingen zijn onvermijdelijk met elkaar verweven, en het was geweldig om op deze manier rechtstreeks van deze rechters te horen.
Ook voorzitters Miranda Boone en Alex Geert Castermans werden geïnterviewd in een lokaal radio-interview door Sleutelstad. Een themanummer van het European Law Journal zal aan het congres worden gewijd.
