Moet je democratie aan de wetenschap overlaten?
De relatie tussen wetenschap en democratie is complex. Moeten beleidsmakers luisteren naar wetenschappers of naar burgers? Over die vraag gaan Valérie Pattyn en Johan Christensen in discussie met een panel van experts tijdens het wetenschappelijke congres EuroScience Open Forum (ESOF).
‘De relatie tussen wetenschap en democratie is complex omdat je vanuit de democratische waarden moet luisteren naar de burgers’, zegt Johan Christensen. Aan de andere kant wil je ook dat het beleid dat je ontwikkelt en uitvoert, kwalitatief goed is. Daar heb je experts uit de wetenschap voor nodig. Dat botst. Want niet iedereen is een expert, de kennis is ongelijk verdeeld.’
Valérie Pattyn en Christensen zijn UD’s van het Instituut Bestuurskunde én onderzoekers op het gebied van de rol van experts en expertise in publieke besluitvorming. Volgens hen hebben we te maken met een fundamenteel dilemma dat het beste kan worden uitgelegd aan de hand van het meest recente voorbeeld: de coronacrisis.
Meld je aan voor ESOF
Registreer nuTe nauwe blik kijken naar complex probleem
Pattyn: ‘Wat je met de coronacrisis zag, is dat er vanuit de expertkant met een te nauwe blik gekeken werd naar het complexe probleem. Bijvoorbeeld de samenstelling van de OMT’s in verschillende landen. Er zaten alleen wetenschappers uit de medische hoek in de ad hoc samengestelde teams. Tijdens het verloop van de crisis werd het probleem veel meer vanuit alle kanten bekeken en zijn de teams aangepast om het plaatje breder te bekijken.’ Christensen: ‘De andere perspectieven werden over het hoofd gezien. Pas later werd ook gekeken naar de economische en psychologische gevolgen. Wetenschap is een containerbegrip, maar bestaat natuurlijk uit zoveel verschillende dimensies.’
Wetenschap in diskrediet gebracht
Vervolgens ontstonden er spanningen tussen burgers en beleidsmakers. Wetenschappers werden bewust in diskrediet gebracht en er werden pogingen gedaan om wetenschappelijke bewijzen te delegitimeren, met alle gevolgen van dien. Het verspreiden van desinformatie, OMT-leden die werden bedreigd en de protesten tijdens persconferenties. Pattyn: ‘Je vraagt van burgers om te vertrouwen op de wetenschap, maar dat vertrouwen was ver te zoeken. Er ontstond een publiek spanningsveld. De onzekerheid van burgers over de gevolgen van de pandemie werd tegen wetenschappers gebruikt. Een populistische trend die je steeds meer in onze maatschappij ziet.’
Mix van praktijk en wetenschap
Tijdens het panelgesprek gaan wetenschappers en mensen uit de praktijk met elkaar in discussie over de rol van wetenschap in democratieën. Jeroen Kerseboom doet dat vanuit de praktijkkant als hoofd van de Dienst Analyse en Onderzoek van de Tweede Kamer. Hij zal nuance aanbrengen als ontvanger van kennis en vertellen hoe de wetenschappelijke kennis concurreert met andere vormen van input in het politieke debat. Net als Kerseboom is ook Mario Scharfbillig een spreker uit de praktijk. Hij werkt bij het JRC, het Joint Research Centre, de wetenschappelijke dienst van de Europese Commissie. Dorothe Kienhues van de Universiteit van Münster zal als psychologe haar licht laten schijnen op het vertrouwen van burgers in de wetenschap. Tot slot zal Cathrine Holst van de Universiteit van Oslo het filosofische aspect behandelen.
Christensen: ‘We hopen op een brede blik en een brede discussie met als centrale vraag: Hoe moeten we ons politieke bestel inrichten? Hoe zorg je ervoor dat er een evenwicht is in de relatie tussen wetenschappers en de burgers? Zodat besluitvorming zowel democratisch als evidence-based is?’
Pattyn: ‘We hebben experts nodig om beleid te maken. Maar wij als wetenschappers moeten niet naïef zijn. Je hebt niet alle wijsheid in pacht, je hebt kennis uit andere disciplines nodig. Daarom moeten we multidisciplinair samenwerken, zeker als het gaat om het aanpakken van complexe beleidsproblemen.’
Het EuroScience Open Forum is het grootste multidisciplinaire wetenschappelijke congres van Europa. De 10e editie ervan vindt van 13 tot en met 16 juli 2022 plaats in Leiden, in nauwe samenwerking met EuroScience vanuit Straatsburg. De sessie Should Policy-Makers Listen to Scientists? wordt op zaterdag 16 juli gehouden van 9.45 uur tot 11.00 uur. Studenten en kunstenaars kunnen met korting naar het hele congres: de toegang bedraagt € 50.
Tekst: Margriet van der Zee
Beeld: ANP