Hoe eetgewoonten van een beperkte groep Amerikanen bepalend zijn voor duurzaamheid
Veel hamburgers, steaks, kaas en heel veel eieren: Amerikanen zijn dol op hun dierlijke producten. Toch ontdekte onderzoeker Oliver Taherzadeh dat een relatief kleine groep grootverbruikers hun dieet aan hoeft te passen om een enorme milieuwinst te behalen.
De dag waarop we alle biologische grondstoffen hebben verbruikt die de aarde in een jaar kan leveren, Earth Overshoot Day, viel dit jaar op 28 juli. Voor Nederlanders valt deze dag op 12 april, en voor Amerikanen al op 13 maart. Amerikanen hebben de grootste ecologische voetafdruk als het gaat om voedselconsumptie, en door meer plantaardige producten en minder vlees en zuivel te eten, kan die impact op het milieu worden verkleind. Taherzadeh is universitair docent bij het Centrum voor Milieuwetenschappen en hij onderzocht welke impact Amerikaanse huishoudens kunnen maken door anders te gaan eten.
Stapsgewijs naar een duurzaam dieet
‘Ik heb gekeken naar een representatie van ruim zevenduizend Amerikanen en wat zij dagelijks eten, en wat het zou betekenen voor het milieu als zij deels overstappen op het EAT-Lancet dieet’ vertelt Taherzadeh. In dit dieet ligt de nadruk op voornamelijk plantaardig voedsel en weinig dierlijke producten, met name geen zuivel en rood vlees.’
‘We hebben realistische veranderingen in eetpatronen aangehouden in de scenario’s en gingen er vanuit dat mensen die veel vlees eten met mate zouden minderen. Ook heb ik heb de milieu-impact berekend van de verschillende maaltijden en de afzonderlijke ingrediënten die erin zitten. Als je een peperoni pizza eet, consumeer je een bepaalde hoeveelheid varkensvlees, maar ook de tomaten die in de saus zitten, en de tarwe voor het deeg. Die producten hebben elk een andere ecologische voetafdruk.’
Het EAT-Lancet dieet
In het onderzoek is gekeken naar een gedeeltelijke transitie naar het EAT-Lancet dieet. In dit dieet, samengesteld door 37 onafhankelijke internationale wetenschappers, is naast veel plantaardig voedsel ook ruimte voor dierlijke producten. Het dieet is zo samengesteld dat alle 10 miljard mensen in 2050 gezond en duurzaam kunnen eten.
Opvallend is dat uit het onderzoek blijkt dat niet alle Amerikanen hun dieet hoeven aan te passen om de gevolgen van het Amerikaanse voedselsysteem voor het klimaat aanzienlijk te verminderen. Als de top 20% van de consumenten met een grote impact het EAT-Lancet-dieet zou volgen, zou dat dezelfde milieuwinst opleveren als wanneer de overige 80% van de Amerikaanse bevolking hetzelfde zou doen. De impact van broeikasgassen en landgebruik van het Amerikaanse voedselsysteem kan zelfs meer dan gehalveerd worden als deze groep deels overstapt op het EAT-Lancet dieet.
Eetgewoonten
Anders dan mensen misschien denken, zijn de eetgewoonten binnen de Verenigde Staten erg verschillend. Taherzadeh: ‘Vaak kijken we naar een nationaal gemiddeld voedingspatroon om beleid te maken voor duurzame eetgewoonten. Maar dan houd je geen rekening met de grote verschillen tussen de eetgewoonten van individuen en groepen binnen landen. Door onderscheid te maken tussen verschillende inkomensgroepen, geslachten en etnische achtergronden, worden de unieke eetpatronen zichtbaar. Ik heb profielen gemaakt voor de impact van verschillende groepen door te kijken naar individuele leden van huishoudens en wat zij eten. Dit helpt beleidsmakers om gedragsverandering te stimuleren waar het daadwerkelijk nodig is.’
‘Met gerichte maatregelen, niet om te straffen maar om verandering in gedrag te stimuleren, kunnen we de impact van voedsel op het milieu verminderen.’
Gedragsverandering stimuleren
Er ligt nu een taak bij de overheid en de markten, volgens Taherzadeh. ‘We kunnen mensen niet individueel de schuld geven. Mensen zitten vaak vast in eetpatronen door ongelijkheid, zoals het gebrek aan tijd, geld of educatie.’
‘Met gerichte maatregelen, niet om te straffen maar om verandering in gedrag te stimuleren, kunnen we de impact van voedsel op het milieu verminderen. Het is bijvoorbeeld effectief om in restaurants de duurzame keuzes meer in het licht te zetten en goedkoper te maken. Daarnaast zou een vleestaks goed zijn. Waar mogelijk moeten we kijken naar het subsidiëren van groenere alternatieven, zodat consumenten niet worden gestraft voor het maken van een duurzame keuze.’
Nederlands dieet
Hoewel hij alleen eetgewoonten in de Verenigde Staten onderzocht, verwacht Taherzadeh dat dezelfde uitkomst ook in Nederland te zien kan zijn. ‘Zelfs binnen Nederland zijn enorme verschillen als het gaat over eetgewoonten, dus ik verwacht dezelfde trend. Het Nederlandse dieet is niet niet-duurzaam, maar het bestaat uit veel vlees en zuivel. Met gerichte beleidsmaatregelen voor de gebruikers kan je ver komen.’
Wat kan jij doen?
Je kunt vandaag al impact maken door je dieet aan te passen. Oliver Taherzadeh geeft tips hoe je dat op een makkelijke manier kan doen.
‘Eet je dagelijks vlees en/of zuivelproducten? Probeer dan om doordeweeks veganistisch te eten. Dan verminder je je consumptie van dierlijke producten met 70%. Zelfs het vervangen van dierlijke en plantaardige eiwitten kan de ecologische voetafdruk van je dieet aanzienlijk verkleinen.’
‘Ben je al overgestapt op een (deels) plantaardig dieet? Beïnvloed anderen om hetzelfde te doen, via je sociale netwerken, op werk, en door je aan te sluiten bij sociale bewegingen die campagne voeren voor beleidsverandering.’
‘Wees daarnaast een prosumer en neem het voedselsysteem in eigen handen. Probeer voedsel te verbouwen in je tuin of op je balkon. Als je er geen hebt, overweeg dan een volkstuin (er zijn er meer dan 240.000 in Nederland) of een gemeenschappelijke boerderij. Naast het geld dat je bespaart, is ook bewezen dat het verbouwen van je eigen voedsel je mentale en fysieke gezondheid verbetert.’
De noodzaak om het voedselsysteem opnieuw vorm te geven
Hoewel overstappen op een plantaardig dieet cruciaal is, stelt Taherzadeh dat de grote problemen die we in ons voedselsysteem zien (onder andere overconsumptie, voedselverspilling, verlies van biodiversiteit en ondervoeding) symptomen zijn van ons eindeloze streven naar economische groei. In een nieuw perspectiefartikel in Nature Sustainability, bieden ruim 30 auteurs (waaronder Taherzadeh) een blauwdruk voor een alternatief voedselsysteem. Dit systeem is niet ontworpen met het idee van groei, maar door principes van toereikendheid, regeneratie, distributie en zorg.
Tekst: Lisanne Bos