Spanningen tussen China en Taiwan: wat zit erachter?
Het was nog even spannend of de prominente Amerikaanse politicus Nancy Pelosi naar Taiwan zou afreizen. Maar afgelopen dinsdag kwam ze - tot groot ongenoegen van China - toch op bezoek. Azië-expert Casper Wits vertelt waarom China zo fel reageerde en wat het bezoek voor gevolgen kan hebben.
NB: Dit artikel werd geschreven voor de huidige ontwikkelingen
‘De Amerikaanse banden met Taiwan zijn heel gevoelig want elke vorm van erkenning van Taiwan is controversieel,’ zegt Wits. Om te begrijpen waarom het controversieel is, moeten we teruggaan naar de Chinese burgeroorlog tussen de communisten en nationalisten die eindigde in 1949. Die strijd werd gewonnen door de Chinese communisten en de nationalisten vluchtten naar Taiwan. Sindsdien bestaan er twee China’s: de Republiek China (Taiwan) en de Volksrepubliek China op het vasteland. ‘De Volksrepubliek China erkent Taiwan niet en ziet het land als een afvallige provincie. Taiwan functioneert als een onafhankelijke entiteit, maar zo wordt het niet erkend, want je mag alleen diplomatieke banden hebben met Beijing. Daarom ziet China het bezoek van een prominente politicus zoals Nancy Pelosi als een stap richting officiële erkenning van Taiwan of misschien zelfs als een verklaring van onafhankelijkheid.’
‘Taiwan is geen onbewoond eiland’
En waar de hele wereld met klamme handen naar het tafereel aan het kijken was, was de sfeer in Taiwan verrassend gemoedelijk, aldus Wits. ‘Taiwanezen zijn wel wat gewend. Ze worden al decennialang getreiterd en gepest door de Chinezen. Bovendien weten ze hun hele leven al dat een oorlog kan uitbreken,’ verklaart hij. ‘Een verenigd China met Taiwan is al decennialang een centraal punt voor de Chinese communistische partij. Wat Taiwanezen daar zelf van vinden, lijkt minder belangrijk te zijn.’
Juist dat vindt Wits kwalijk – ook hoe in het Westen naar de situatie gekeken wordt. ‘Het gaat uiteindelijk om de wil van het Taiwanese volk. We interpreteren het vooral als een conflict tussen de Verenigde Staten en China op hoog geopolitiek niveau. Daarmee lijkt het alsof we het over een onbewoond eiland hebben, maar Taiwan is een bruisende democratie van 23 miljoen mensen die hun eigen ideeën hebben. Als er een referendum zou zijn over de hereniging met China, zou er ongetwijfeld een ‘nee’ uitkomen.’
Daarom was het bezoek van Nancy Pelosi ook een belangrijk moment voor de Taiwanese regering. ‘Taiwanezen hechten erg aan hun democratie. Het bezoek is een teken dat de solidariteit van de democratische wereld met Taiwan groeit. Op die manier ziet de Taiwanese regering het als een teken van erkenning.’
Militair conflict?
Maar het is niet alleen rozengeur en maneschijn. Wits ziet het bezoek van Pelosi en de direct daaropvolgende militaire oefening van China als het begin van nog slechtere relaties tussen de landen. ‘Als je ziet waar de oefeningen plaatsvinden, zie je dat ze Taiwan eigenlijk bijna omsingelen. Het vasteland wil zo laten zien dat ze Taiwan kunnen afsluiten van de buitenwereld. Het is dus een agressieve reactie van China.’
Ondanks de agressiviteit denkt Wits dat het op de korte termijn hierbij zal blijven. Bewuste escalatie sluit hij in ieder geval uit. ‘Maar het is natuurlijk wel zo dat bij grootschalige militaire oefeningen dermate het territorium van de ander opzoeken de kans op een miscalculatie groot is. Als dat gebeurt moet de andere kant ook reageren en zo kan je in een vicieuze cirkel belanden. Maar een militair conflict is in niemands belang, dus alle betrokken partijen doen waarschijnlijk moeite om het niet zover te laten komen.’
Of we op de langere termijn een militair conflict tussen beide landen kunnen verwachten, is moeilijk te zeggen. ‘Zo zou een invasie van Taiwan enorme sancties voor China opleveren. De Chinese economie is daar nog niet op voorbereid. Ze zijn nu nog te afhankelijk van buitenlandse markten, maar zijn al bezig om hun economie meer sanctie-proof te maken,’ vertelt Wits. En gezien de grote rol die de Verenigde Staten in de kwestie spelen, zal het ook afhangen van welke president in het Witte Huis zit. ‘Amerika heeft de verantwoordelijkheid om defensieve wapens te leveren, zodat Taiwan zich kan verdedigen tegen China.’ Maar het is maar de vraag of de Verenigde Staten ook ten oorlog zou gaan om Taiwan te verdedigen. ‘De toekomst hangt dus van veel factoren af.’
In dit artikel wordt de naam ‘China’ gebruikt om te verwijzen naar de Volksrepubliek China en de naam ‘Taiwan’ om te verwijzen naar de Republiek China.