Zet gedragsexperts eerder in voor een gezondere leefstijl
Campagnes om mensen hun leefstijl te laten veranderen hebben vaak geen succes. Het is moeilijk om mensen gezonder te laten eten of meer te laten bewegen. Twaalf gedragswetenschappers roepen daarom in een position paper op om gedragsexpertise veel eerder in te zetten bij het ontwikkelen van nieuw beleid. Op 31 augustus overhandigen ze deze paper aan staatssecretaris Maarten van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport).
‘Als we gedragsexpertise niet eerder inzetten dan redden we het gewoon niet om een duurzaam gezonder land te worden’, zegt Marieke Adriaanse, hoogleraar Gedragsinterventies in Population Health. Van oudsher richt de gezondheidszorg zich vooral op genezen en minder op preventie. Medicijnen en medische ingrepen spelen doorgaans de hoofdrol in onze gezondheidszorg. De toename van chronische, vaak leefstijlgerelateerde aandoeningen zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten, vragen om een andere aanpak. Om mensen met een ongezonde levensstijl en patiënten langer gezond te laten leven, is gedragsverandering nodig. Ook bij zorg- en beleidsprofessionals, zij moeten bijvoorbeeld ander advies geven.
'Iedereen is het ermee eens dat gedragsexpertise naast andere disciplines moet worden ingezet, maar het mag niks kosten.'
Gedrag veranderen is complex, kost tijd en geld. En aan dat laatste ontbreekt het vaak. Andrea Evers, hoogleraar Gezondheidspsychologie: ‘Iedereen is het er hartstikke mee eens dat gedragsexpertise naast andere disciplines moet worden ingezet, maar het mag niks kosten. Het wordt gezien als iets dat er vanzelfsprekend bij hoort, zonder te onderkennen dat je vanaf het begin hierin moet investeren om deze kennis ook systematisch mee te nemen en gedragsinterventies te laten slagen.’
Gedragswetenschappers niet dé sleutel tot succes
In het interdisciplinaire programma Population Health staat een duurzame gezondheidszorg, die zich meer richt op preventie centraal. Adriaanse is hoogleraar bij dit stimuleringsprogramma van de Universiteit Leiden. ‘Op de Campus in Den Haag werken gedragswetenschappers samen met huisartsen, epidemiologen, bestuurskundigen en datawetenschappers in de regio. We kijken vanuit een breed perspectief naar gezondheid. Gedragswetenschappers zijn niet dé sleutel tot het succes van nieuw beleid of zorg die beter aansluit bij mensen. Het gaat om samenwerking van allerlei verschillende disciplines.’
Geen trucje
Gedragsexperts worden nu vaak pas bij een project gevraagd als het beleid al bijna helemaal rond is. ‘Gedragsexpertise wordt soms gereduceerd tot een soort trucje, terwijl het begrijpen van gedrag en ondersteunen van gedragsverandering heel complex is’, zegt Adriaanse. ‘Onderzoek en theoretische modellen zijn nodig om gedrag te begrijpen en vervolgens de juiste interventies en tools toe te passen voor verschillende groepen mensen.’
'Alleen al het wonen in een wijk met veel fastfoodketens zorgt ervoor dat mensen ongezonder leven.'
Om succesvol beleid te ontwikkelen, is het nodig om te analyseren waar de doelgroep behoefte aan heeft. Welke problemen er spelen en wat nodig is om gezonder te leven en dat vol te houden. De doelgroep moet daarom zelf ook worden betrokken bij de ontwikkeling van het beleid en interventies. Wat in de ene wijk wel werkt, kan in een andere wijk niet werken. Evers: ‘Uit onderzoek weten we dat alleen al het wonen in een wijk met veel fastfoodketens ervoor zorgt dat mensen ongezonder leven. Het opgestoken vingertje en goede adviezen halen dan weinig uit. Het is daarom heel erg belangrijk om rekening te houden met de omgeving waarin mensen leven en welke belemmeringen mensen daarin ervaren. Dan kunnen interventies worden ontwikkeld waar de invloed van de omgeving wordt meegenomen.’
Daarnaast moet beleid, als dat er eenmaal is, continu worden geëvalueerd. Situaties, behoeftes en technologie veranderen namelijk ook continu. Denk aan de coronapandemie toen niemand meer naar de sportschool kon. En wat vijf jaar geleden de hipste technologie was, is nu ouderwets.
Voorbeeld van goed beleid
Het BENEFIT-project is volgens Evers een goed voorbeeld waarbij gedragswetenschappers vanaf het begin betrokken waren om interventies op maat te ontwikkelen om patiënten met hart- en vaatziektes te ondersteunen hun leefstijl aan te passen. In dit project worden patiënten met hart- en vaatziekten tijdens en na het volgen van de hartrevalidatie ondersteund met het volhouden van een gezonde leefstijl. Dit gebeurt onder andere met behulp van e-health tools en het belonen van gezond gedrag waarbij er rekening wordt gehouden met persoonlijke voorkeuren en belemmeringen van patiënten.
Klimaatverandering
De position paper gaat over het inzetten van gedragsexpertise op het gebied van leefstijl. Maar die kennis zou volgens de wetenschappers ook op andere gebieden vaker en eerder ingezet moeten worden. Evers: ‘Ook bij bijvoorbeeld klimaatverandering en duurzaamheid is gedrag van mensen de sleutel tot het succes van een beleidsverandering. Kennis over gedragsexpertise op een gebied kan dus vaak ook worden ingezet op andere gebieden waarin het gedrag van burgers centraal staat.’
Voorbeeld van goed beleid
Na allerlei problemen rondom de vaccinatie tegen het coronavirus, zag Adriaanse daar toch een voorbeeld waarbij het goed lukte om mensen hun gedrag te laten veranderen. ‘Met een wijkgerichte benadering zijn uiteindelijk een heleboel mensen bereikt. Door de wijk in te gaan, soms met inzet van sleutelfiguren, en daar ruimte te creëren voor het stellen van vragen en het laagdrempelig aanbieden van vaccinaties kun je beter aansluiten bij de behoeftes van mensen en neem je barrières weg. Dit zijn waardevolle initiatieven om van te leren voor de toekomst.’
De position paper is het resultaat van de gedragstafel van Lifestyle4Health, een initiatief van het LUMC en TNO samen met vele andere partners.
Tekst: Dagmar Aarts
Foto: Unsplash