Antje Wessels gaat met NWO-subsidie de wereld van fragmenten onderzoeken
Hoogleraar Antje Wessels heeft een NWO Open Competitie-subsidie ontvangen om onderzoek te doen naar fragmentarische teksten.
‘Fragmentarische teksten zijn overal: zo komen we fragmenten tegen op sociale media zoals TikTok en Twitter, in persoonlijke herinneringen uit onze kindertijd en in tradities uit ons cultureel erfgoed’, legt Wessels uit. ‘Net als raadsels en onopgeloste strafzaken vloeit hun aantrekkingskracht voort uit de spanning tussen gebrekkige en volledige informatie. Fragmenten kunnen stimulerend en tot nadenken stemmend zijn, omdat ze ons uitnodigen actief te zijn en “in te vullen” door onze eigen gedachten in te brengen.’
Volgens de hoogleraar zijn om dezelfde reden fragmenten ook gevaarlijk: de interpretatie van vereist altijd beslissingen over de ontbrekende context, en deze beslissingen zijn vaak gebaseerd op wankele veronderstellingen of vooroordelen (biases). ‘Het is moeilijk, en vaak onmogelijk, om onze vooroordelen overboord te gooien, maar het is belangrijk dat we ons ervan bewust worden hoe ze ons beïnvloeden.’
Kijken naar de Romeinen om fragmentarische teksten te begrijpen
‘De Romeinse Republikeinse Tragedie is een perfecte casestudy om te begrijpen hoe fragmenten worden ervaren en hoe deze ervaring wordt beïnvloed door vooroordelen. Dit tekstcorpus is uitsluitend in fragmenten bewaard gebleven, maar heeft tegelijkertijd een verhelderende interpretatiegeschiedenis. We zien dat geleerden, zowel in de oudheid als in de moderne tijd, hebben geprobeerd de overgeleverde inhoud, stijl en klank van deze fragmenten aan te passen aan de kenmerken van hun vermeende model, de Griekse tragedie, in plaats van hun specifieke ‘Romeinsheid’ te erkennen’, aldus Wessels.
Tot nu toe werden de fragmenten van de Romeinse republikeinse tragedie in papieren edities aangeboden, wat het bemoeilijkt om te ontsnappen aan de beslissingen die in deze edities worden genomen. Voor dit project zullen de onderzoekers een digitaal platform ontwikkelen dat de vooroordelen over deze fragmentarische teksten zal helpen identificeren en beheren. Het platform zal ook een interactief element krijgen: ‘Een van de kenmerken van dit platform zal een multidirectionele speelplaats zijn die gebruikers in staat stelt creatief te experimenteren met de bestaande fragmenten, wetenschappelijke beslissingen in eerdere edities te heroverwegen en samen te werken met andere wetenschappers en studenten die in het veld werkzaam zijn.’
Jarenlang werk
Dit nieuwe onderzoeksproject is het hoogtepunt van verschillende jaren werk sinds 2019 en verschillende pilots, waaronder een proefplatform en een geautomatiseerde Latijnse scandeertool. Wessels: ‘Een classicus, Matthew Payne, en twee informatici, Luuk Nolden en Philippe Bors, hebben met mij samengewerkt, en we hebben ook verschillende groepen ResMA-studenten bij de pilots betrokken. Voor deze nieuwe fase verwelkomen we twee nieuwe teamleden, Basil Nelis en Thomas Kluitenburg.’
Het meest intrigerende van het project is voor Wessels altijd de nauwe samenwerking tussen Klassieken en Computertechnologie geweest en de combinatie van ‘hardcore’ filologie en een onderzoeksvraag die voor iedereen en in alle delen van de samenleving relevant is. ‘We zijn van plan het digitale platform zo te ontwikkelen dat het zowel bij het schoolonderwijs als op universitair niveau kan worden gebruikt, en we zijn enthousiast over de mogelijkheid om nieuwe dingen uit te proberen, zoals een Romeinsetragedie-twitterbot!’