Komen we met nieuwe plannen uit de stikstofcrisis? Expert Jan Willem Erisman legt het uit
Met spanning werd ernaar uitgekeken: vier brieven van vijf ministers die duidelijkheid moeten scheppen over hoe we uit de stikstofcrisis komen. Stikstofexpert Jan Willem Erisman legt de plannen uit. En vertelt of we hiermee de stikstofcrisis te boven komen.
Wat staat centraal in de brieven?
‘De aantrekkelijke regeling voor boeren om te stoppen, te verplaatsen of om te schakelen naar biologische of natuurinclusieve landbouw. In 2023 kunnen boeren zich hiervoor inschrijven als ze aan bepaalde criteria voldoen. Deze criteria worden in januari bekend gemaakt.
Er wordt vastgehouden aan vrijwilligheid. Als je vergunningen intrekt vanwege de slechte kwaliteit van de natuur, mag je geen nieuwe ontwikkelingen die ten koste gaan van de natuur toewijzen aan de stikstofruimte die vrijkomt. Bij vrijwilligheid geldt dit niet en mag je een deel van de ruimte inzetten voor economische ontwikkeling, zoals woning- en wegenbouw en energieprojecten.’
Wat staat er verder nog in de brieven?
‘Een ander belangrijk onderdeel is het landbouwakkoord dat eind maart gesloten moet worden tussen de overheid, de landbouw, de ketenpartijen en natuurorganisaties. Het akkoord moet een visie bevatten over de rol van de landbouw in de toekomst in Nederland en overeenstemming over een gezamenlijke aanpak.
'Iedere hint naar regulering of normering roept vragen en emotie op.'
Daarnaast gaat het in de brieven over dat bodem en water sturend worden in het ruimtelijkeordeningsbeleid. Het waterpeil verhogen in veenweidegebieden heeft meerdere voordelen. Het gaat bodemdaling tegen, vermindert de broeikasgasemissie sterk en beperkt de stikstofemissies omdat het moeilijk wordt melkvee te houden in natte graslanden.’
Wat vindt u van de plannen?
'De brieven staan vol met intenties over de rol van consumenten, de ketenpartijen, industrie en de belemmeringen rond vergunningverlening en bouw. We begrijpen inmiddels hoe het zit, maar dat is niet genoeg om tot concrete stappen te komen. Het spanningsveld is dat de natuur en vergunningen niet meer kunnen wachten, terwijl je voor een visie en aanpak samen met de boeren voldoende ruimte moet hebben. Daarvoor moeten de partijen in vertrouwen met elkaar kunnen overleggen. De vraag is of dat vertrouwen er is omdat de uitkoopregeling en iedere hint naar regulering of normering vragen en emotie oproept.
Er zijn daarom ook risico’s verbonden aan de aanpak waarop het kabinet inzet. De vraag is of zij niet opnieuw te veel vertrouwen heeft in een regeling met ruimhartige vergoeding. Als de resultaten tegenvallen, moet alsnog verplichtend instrumentarium worden ingezet. Dit levert natuurwinst op, maar geen vergunningsruimte.’
'De risico’s zijn groot dat bij de kleinste tegenslag er opnieuw weinig zal gebeuren.’
Gaan we met deze plannen uit de stikstofcrisis komen?
‘Er zijn berichten dat veel boeren het zat zijn of geen opvolger hebben, waardoor ze zich willen laten uitkopen. Maar voldoen zij wel aan de criteria die in januari komen? En als dat niet zo is, moeten zij alsnog maatregelen nemen. Ook het landbouwakkoord kan mislukken waardoor de kans op protesten groot is en boeren geen stappen zullen zetten. Tot slot is er heel veel capaciteit nodig om de gesprekken te voeren, boeren te ondersteunen, instrumentarium te ontwikkelen, omschakelingen te beoordelen en regelingen uit te voeren. De vraag is of die capaciteit beschikbaar is.
De brieven zijn een goede poging om de denklijn van Remkes handen en voeten te geven en om om te gaan met alle uitspraken van rechters en de Raad van State van de afgelopen weken. Die sneden alle geitenpaadjes voor vergunningverlening af. Maar de gewenste duidelijkheid ontbreekt nog in de brieven. Er wordt wel hard aan gewerkt, maar de risico’s zijn groot dat bij de kleinste tegenslag er opnieuw weinig zal gebeuren.’