Philip Spinhoven met emeritaat: ‘De opleiding fotografie haalt me uit mijn comfort zone’
Philip Spinhoven had documentairemaker willen worden, maar kwam min of meer toevallig in de psychologie terecht. Met de behandeling van depressie en angststoornissen als specialisatie. Op 1 september zwaaide hij officieel af en op 4 november hield hij zijn afscheidsrede. Nu volgt hij zelf weer een opleiding.
Het is moeilijk te geloven dat de fitte, slanke en goedlachse Spinhoven, nog niet eens helemaal grijs, al pensioengerechtigd is. Officieel had hij al eerder met pensioen gemoeten, want zo waren op dat moment de regels. Spinhoven belde het ABP en vroeg of dat nou per se moest… ‘U werkt zeker bij een universiteit?’, had de dame aan de telefoon gevraagd. Gelukkig kon hij nog even wat langer in dienst blijven. ‘Goed om aan het idee van vertrekken te wennen’, zegt Spinhoven. En daar hielp het thuis werken tijdens de coronaperiode – ‘een soort pre-pensioen’ – ook aan mee.
‘Dat is geen fotograferen!’
Spinhoven verwacht niet zich te vervelen in zijn ‘derde levensfase’. Meteen na 1 september vertrok hij met zijn echtgenote Moniek naar Spanje voor een fietsvakantie voor gevorderden, met als beginpunt Santiago de Compostella. Vandaaruit peddelden ze naar Portugal om na een rondje Algarve weer terug te fietsen naar Spanje.
Daarnaast is er sinds enige tijd een kleinkind, doet Spinhoven aan wandelen en hardlopen en is hij begonnen aan de – volgens hemzelf - beste driejarige deeltijdopleiding fotografie van Nederland: die aan de Fotoacademie in Amsterdam. ‘Die haalt me wel uit mijn comfortzone. Denk je dat je een mooie foto hebt gemaakt, krijg je te horen: ‘dat is niet fotograferen maar registreren!’ Spinhoven moet er hartelijk om lachen.
Toekomst voor meisjes in Kenia
Ook de wetenschap speelt nog een grote rol. Spinhoven is in Kisumu, Kenia, verbonden aan twee grote door de Engelse overheid gesubsidieerde onderzoeksprojecten, gericht op de mentale gezondheid van schoolgaande adolescente meisjes en meisjes die zijn uitgevallen. Met name de laatste groep ziet de toekomst snel verdwijnen door uithuwelijking, zwangerschap of polygamie. ‘Je ziet veel post-traumatratische-stressklachten’, aldus Spinhoven. ‘Of ze kunnen regelmatig niet naar school omdat ze geen menstruatiemiddelen hebben.’
'Om de privacy van de meisjes te beschermen, denken we er nu over om interventies via de mobiel te ontwikkelen'
Het blijken lastige projecten, zeker bij de meisjes die al niet meer naar school gaan. Vaak komt dat omdat hun partners of familie er niet enthousiast over zijn. Ook rust er een groot taboe op mentale problemen. Spinhoven: ‘Het idee was om eerst onderzoek te doen en dan behandelingen te geven of anderszins te interveniëren. Maar we zagen al snel dat je dat laatste eigenlijk ook meteen moet doen. Hulp vragen gebeurt nu helemaal of half in het verborgene. Gelukkig heeft bijna iedereen in Kenia een mobiel. Om de privacy van de meisjes te beschermen, denken we er nu over om interventies via de mobiel te ontwikkelen.’
Spinhoven en zijn collega’s zijn er vooral om de Kenianen onderzoek naar en behandeling van mentale stoornissen te leren – capacity building; daarna is het wegwezen: ‘Ze willen het zelf kunnen doen en met hun onderzoekservaring met somatische aandoeningen als malaria en HIV, leren ze snel.’
-
-
Oud-rector magnificus Carel Stolker, Michiel Westenberg, FSW-decaan Paul Wouters, Philip Spinhoven en rector magnificus Hester Bijl. -
-
Spinhoven met zijn familie op de eerste rij tijdens zijn afscheid. -
Bekering tot de psychologie
Toen hij jong was had Spinhoven maar één beroep in zijn hoofd: documentairemaker. In zijn vwo-periode was hij dan ook druk in de weer met film. Maar de Amsterdamse filmacademie wees hem af. Oh… Dan maar filosofie studeren, ook leuk. Daar moest hij een minorvakgebied bij kiezen en dat werd psychologie. Dat veld vond hij steeds interessanter, met name de combinatie van hulpverlening en onderzoek, en uiteindelijk bekeerde hij zich er geheel toe: hij studeerde cum laude af in de klinische psychologie.
De eerste zeventien jaar van zijn loopbaan werkte Spinhoven als universitair docent en hoofddocent bij het LUMC, bij Psychiatrie. Dat lijkt een bijzondere plek voor een psycholoog. ‘Nee, toch niet’, zegt Spinhoven. ‘De hoogleraar daar, de inmiddels overleden Harry Rooijmans, zag juist de toegevoegde waarde van de psychologie. Het vakgebied werd in het LUMC echt niet beschouwd als een soort mindere vorm van de psychiatrie. We werkten met patiënten waarvan een deel het meest gebaat was bij een psychologische behandelingsmethode. Uiteraard deed ik hiernaar ook onderzoek.’
Vrijwel onafgebroken bestuurder
Spinhoven stak in 1998 letterlijk over naar het Instituut Psychologie, waar hij hoogleraar werd en afdelingshoofd van Klinische Psychologie. ‘Ik was de enige hoogleraar, dus ook meteen hoofd van de subafdeling Kinische Psychologie. Ik had helemaal geen ervaring met leidinggeven aan een groep, dus heb ik om een externe coach gevraagd die mij hierin kon begeleiden.’
'Besturen wringt wel met het werk op je vakgebied'
Sindsdien is de hoogleraar vrijwel onafgebroken bestuurder geweest; twaalf jaar hoofd van de afdeling, tien jaar bestuurslid van het Instituut Psychologie en vijf jaar decaan van de faculteit. ‘Het wringt wel met het werk op je vakgebied’, zegt Spinhoven, 'vooral het onderzoek raakt in de knel. Eigenlijk zou je aan iemand die bestuurlijk werk doet een postdoc of promovendus moeten toevoegen, die het onderzoek gedurende de bestuursperiode gaande houdt.’
Want ondanks al het bestuurlijke werk is Spinhoven vooral wetenschapper in hart en nieren gebleven. Hij is dan ook zeer te porren voor het concept van deeltijdbestuurders waarmee Andrea Evers, de huidige wetenschappelijk directeur van het instituut, experimenteert. ‘Dan kun je het besturen langzaamaan leren en verdringt het minder je wetenschappelijk werk.’
Onderzoek als basis
Op de vraag naar het hoogtepunt in zijn wetenschappelijke loopbaan, antwoordt Spinhoven: ‘Dat is niet een bepaald onderzoek of artikel. Het is het overbrengen van het vak aan studenten, promovendi en jonge medewerkers, en hen tot het inzicht brengen dat onderzoek de basis van alles is en dat een afgestudeerd psycholoog idealiter een scientist practitioner is. Klinische psychologie is veel meer dan op je gevoel varen. Je moet behandelingen toepassen waarvan onderzocht is dat ze werken.’
'Klinische psychologie is veel meer dan op je gevoel varen'
In de psychiatrie leerde Spinhoven dat behandelprotocollen belangrijk zijn. Dat vindt hij nog steeds. ‘Maar dat wil niet zeggen dat je niet een bepaalde vrijheid hebt. Je overlegt met je patiënt welke mogelijke interventies er zijn en wat het beste past bij die persoon. Dat kan prima binnen een protocol.’
Het belang van Bildung
‘Het grote verschil tussen het onderwijs en andere werkomgevingen’, zegt Spinhoven, ‘is dat er elk jaar weer nieuwe jonge mensen instromen die je helpt hun toekomst vorm te geven. Dat vond ik enorm leuk, en ook een verantwoordelijkheid.’
'Ik ben voor het invlechten van persoonlijke vorming in het onderwijs, niet in aparte cursussen'
Spinhoven was enkele jaren geleden voorzitter van een universitaire taskforce om het welzijn van studenten te bevorderen. ‘Ik ben enorm voor de persoonlijke vorming, voor Bildung, zoals Wilhelm von Humboldt dat proces noemde. En voor het invlechten ervan in het onderwijs, dus niet apart in facultatieve cursussen.' Spinhoven denkt dat dat mede het welzijn van studenten kan bevorderen: ‘Meer inzicht krijgen in je professionele identiteit, kunnen reflecteren op je functioneren, weten waar je goed of minder goed in bent, leren samenwerken in een groep. Gelukkig is professionele en persoonlijke ontwikkeling nu opgenomen in het strategisch plan van de universiteit.’
Meer of minder lijdensdruk
Spinhoven ziet dat de druk op studenten groter is geworden: de studiefinanciering is soms problematisch, corona heeft schade aangericht en ze maken zich zorgen over hun cv. ‘Maar op dit punt leggen studenten zichzelf misschien een te hoge druk op en draagt de competitieve universitaire leeromgeving daar ook aan bij.'
Omgaan met tegenvallers, kritiek en werkdruk zijn volgens Spinhoven professionele vaardigheden die elke academicus moet leren. ‘Maar de universiteit is geen GGZ-instelling. Het is goed dat de universiteit preventieve interventies aanbiedt ingeval van studiegerelateerde en persoonlijke problemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het Caring Universities-project. Maar bij ernstige problemen, zeker bij internationale studenten, zou de universiteit snel moeten kunnen doorverwijzen naar passende professionele hulp.’
Het is duidelijk: Spinhoven is wel met pensioen, maar de studenten zitten nog in zijn hoofd. En in zijn hart.