Protesten China: Politici niet bang voor bevolking, wel voor collega’s
Dat studenten de protesten in China tegen het zero-Covidbeleid zijn begonnen, is voor de politici extra gevaarlijk. Chinadeskundige Frank Pieke legt uit wat de rol van studenten in China is, wat de protesten uniek maakt en hoe het nu verder gaat.
Wat is er zo uniek aan de protesten in China?
‘Ten eerste zijn ze gericht tegen het beleid van de centrale overheid. En niet tegen bijvoorbeeld een lokale corrupte bestuurder. Ten tweede is het uniek dat studenten de protesten zijn begonnen. Dat is niet meer voorgekomen sinds 1989 (het Tiananmenprotest tegen de Communistische Partij, red.). Dat maakt de protesten meteen politiek gevaarlijk. De studenten hebben impliciet en soms ook expliciet een politieke boodschap. Tijdens de protesten houden zij lege vellen papier omhoog waarmee ze duidelijk willen maken dat ze niks mogen zeggen over het Covidbeleid.
Ten derde is er op z’n minst een keer geroepen dat president Xi Jinping en de Communistische Partij moeten vertrekken. Het is niet bekend hoe algemeen die boodschap wordt gedragen. Ik verwacht eigenlijk dat dat niet heel breed is.’
'Studenten worden als het morele geweten van de natie gezien.'
Wat betekent het dat studenten dit protest zijn begonnen?
‘Politiek gezien, hebben studenten in China een hele andere rol dan in westerse landen. Zij worden traditioneel als het morele geweten van de natie gezien. Zij zijn de jeugd en goed opgeleid. Daardoor hebben ze een soort mandaat om te zeggen wat het beste pad is voor China. Dus als studenten protesteren is dat voor een politiek leider gevaarlijk.’
De Chinese overheid heeft bekendgemaakt versoepelingen door te voeren in het coronabeleid. Wat denk u daarvan?
‘Het verbaast mij enigszins. De overheid zegt dat ze blijft vasthouden aan het flexibele en slimme Covidbeleid dat het Politbureau (de centrale regering, red.) twee weken geleden afkondigde. Daarnaast zeggen ze, en dat is een typisch Chinese actie, dat lokale bestuurders dit beleid niet goed hebben geïnterpreteerd en niet goed uitgevoerd. En dat die lokale bestuurders zijn doorgegaan met het oude, zeer onsubtiele beleid met massale lockdowns. Het is een manier om jezelf te vrijwaren van kritiek. Het werkt goed in China. Wat ze erbij vergeten te zeggen, is dat die lokale bestuurders dit deden omdat ze als de dood zijn dat als ze het beleid echt uitvoeren er meer besmettingen komen en ze daarop worden afgerekend.’
'De reputatie van Xi Jinping als alwetende leider heeft schade opgelopen.'
Hoe denkt u dat het verder gaat?
‘Ik denk dat het opheffen van de lockdowns de angel wel uit de beweging haalt. Het zijn toch allemaal vrij kleine lokale protesten geweest. Het is nog geen politieke beweging waarbij een duidelijke leiding is. Maar alsnog heeft de reputatie van Xi Jinping als alwetende leider schade opgelopen. En ik weet niet waar dat toe gaat leiden. Als het protest met een sisser afloopt, dan verwacht ik geen echte grote consequenties. Maar als er toch dingen blijven gebeuren dan kan het dat politici gaan zeggen dat Xi Jinping het niet goed heeft gedaan en daar een oplossing voor moet komen. En dat is waar elke politieke leider in China bang voor is. Niet de bevolking, maar collega’s.’
Frank Pieke is aan de Universiteit Leiden verbonden als hoogleraar Modern China studies en is hoogleraar aan het Oost Azië-instituut in Singapore.
Tekst: Dagmar Aarts
Foto: ANP