Psychology Connected over waarom we ruziemaken, en hoe we vrede hervinden
Na het klimaat snijden psychologen opnieuw een groot thema aan: oorlog en vrede. Of, misschien meer: samenwerking en conflict. Want hoe welwillend we ons ook opstellen na elkaar, in relaties ligt wrijving altijd op de loer. Onderzoekers Angelo Romano en Tom Roth bieden verklaringen en praktische adviezen.
Michiel van Elk luidt de tweede Psychology Connected in met een vraag waar wetenschappers al eeuwen over steggelen: zijn wij mensen van nature egoïstisch, en doen we in die zoektocht naar zelfverrijking af en toe eens een goede daad, of zijn we inherent goed, en raken we in onze poging het goede te doen juist af en toe eens de draad kwijt? Hoe optimistisch je mensbeeld ook is; we kunnen niet ontkennen dat spanningen, conflict en zelfs oorlog altijd om ons heen zijn. Hoe zit dat? Sociaal psycholoog Angelo Romano en gedragsbioloog Tom Roth hebben wel een idee.
Samenwerking bij apen
Beiden zijn het erover eens: samenwerken zit in onze aard. ‘En dat is niet voor niets,’ zegt Roth, die onderzoek doet naar sociaal gedrag bij mensapen. ‘Door samen te werken vergroten primaten hun overlevingskans. Je kunt die samenwerking meten, door te kijken naar hoe succesvol de nakomelingen van een groep apen is, en hoelang ze blijven leven.’
Het idee dat apen elkaar aftroeven en elkaar constant in de haren vliegen is ouderwets, benadrukt Roth. Dit geldt ook voor het idee dat een sterke hiërarchische structuur voor spanningen in een groep zorgt. Roth: ‘Je ziet juist minder agressie in troepen waarin een sterke dominantie-hiërarchie heerst. Dat komt doordat de verwachtingen duidelijk zijn, er heerst minder onzekerheid over ieders positie in de groep.’
Is het daarom een idee om de hiërarchische structuur op FSW flink aan te scherpen? Roths idee kan vooral op gelach rekenen. Praktijken uit de apenwereld kunnen we beter niet een-op-een kopiëren naar onze samenleving. Beter is het om naar beiden onderzoek te doen, en te zoeken naar overeenkomsten en verschillen.
Waarom we pro-sociaal zijn
Angelo Romano wendt zich daarom in zijn onderzoek naar de ‘mensenwereld’, en dan specifiek samenwerkingsstrategieën tussen mensen. Welke factoren dragen eraan bij dat mensen, groepen en landen met elkaar vooruit komen? Dit doet hij bijvoorbeeld door onderzoeksparticipanten spellen met elkaar te laten spelen waarbij ze de ander moeten vertrouwen om tot een goede uitkomst te komen, zoals het prisoner’s dilemma of game theory.
Hoe succesvol mensen zijn in samenwerking wordt voor een deel bepaald door hoe pro-sociaal ze zich opstellen. ‘Dit is voor een deel afhankelijk van cultuur: als je altijd hebt geleerd het collectief boven het individu te zetten, zal je sneller pro-sociaal gedrag vertonen,’ verklaart Romano. Daar komt een toch best ‘egoïstische’ factor bij: reputatie. ‘Angst voor reputatieschade vergroot ook de kans dat je je sociaal opstelt. Hierbij maakt het dus uit of je anoniem bent, of dat iedereen je kan zien. Dan zijn de consequenties groter.’ Een gevonden portemonnee in je zak stoppen is toch wat makkelijker als er niemand kijkt.
Als het fout gaat
Maar hoe sociaal je ook bent, of hoe bang je reputatie te verliezen: soms komt er dan toch ruzie. Volgens Roth en Romano ontstaat conflict vaak uit onbegrip, uit een verkeerd beeld hebben van wat de ander denkt en beweegt. Te snel denken we dat we weten hoe het zit. ‘Dat zie je ook in onderzoek; zo denken we vaak dat mensen uit andere landen niet bereid zijn ons te helpen, ook als dat wel het geval is.’ Die neiging zullen we onszelf moeten afleren. Romano: ‘Het helpt voor een samenwerking als mensen op goede voet beginnen, dus vertrouw elkaar aan het begin: dan wordt het makkelijker conflicten op te lossen.’
En als het dan toch fout gaat, raadt Roth aan: ‘Zoek elkaar fysiek op om het uit te praten, en wacht daarmee niet te lang. Sinds de pandemie communiceren we nog meer via e-mail, maar een ruzie via e-mail beslechten is geen goed idee.’ Niet rood aangelopen een venijnige mail terugsturen naar die collega, maar elkaar ontmoeten, is de sleutel naar een goede samenwerking.
Met dat idee in het achterhoofd is de borrel die volgt helemaal geen gek idee.
De volgende Psychology Connected op 9 maart 2023 om 16:00 en gaat over menselijke fouten (in de wetenschap). Houd de eventpagina in de gaten voor de laatste info.
De eerste editie over klimaatverandering gemist? Hier lees je het verslag.