Surinamers verlangen naar democratie, maar wantrouwen hun politici
Politicologen Wouter Veenendaal en Honorata Mazepus (Universiteit Leiden) deden grootschalig onderzoek naar de publieke opinie in Suriname over het functioneren van de democratie en van politici. De eerste resultaten zijn binnen en schetsen een verontrustend beeld: Surinamers hebben weinig vertrouwen in hun politici en vinden niet dat de democratie in het land goed functioneert. Wel vinden ze het zeer belangrijk dat Suriname democratisch bestuurd wordt.
Onderzoeksleiders Honorata Mazepus en Wouter Veenendaal zijn geïnteresseerd in de effecten van schaal op het functioneren van democratische controlemechanismen in zowel jonge als oudere democratieën. Suriname, met een relatief kleine bevolking en een jonge democratie, is een interessante casus. ‘Het laatste opinieonderzoek in Suriname was in 2004’, vertelt Veenendaal. ‘Sindsdien is daar zoveel gebeurd. Denk aan het proces tegen Bouterse, de laatste, omstreden parlementsverkiezingen en de recente grote anti-corruptiedemonstraties. Hoog tijd om te achterhalen hoe burgers in Suriname tegen politiek en democratie aankijken.’
Surinamers hechten aan democratie en democratische instituties
Het onderzoek, dat is uitgevoerd in september-oktober 2022, laat zien dat een overgrote meerderheid van de Surinamers (veel) belang hecht aan democratie, en ook aan democratische instituties en regels zoals vrije en eerlijke verkiezingen, een gelijke behandeling van alle burgers, een onafhankelijke rechterlijke macht, het recht van de politieke oppositie om de regering te bekritiseren, en het recht van burgers om te protesteren.
Opmerkelijk negatief zijn de Surinamers over de kwaliteit van de democratie in Suriname. Een groot deel van de ondervraagden is zelfs van mening dat het land helemaal geen democratie is. (Partij-) politieke instellingen zoals de president, de regering en het parlement genieten een stuk minder vertrouwen dan instituten die niet politiek (zouden moeten) zijn, zoals de rechterlijke macht, het leger en het onafhankelijk kiesbureau.
Geen vertrouwen in, wel stemmen op politici
Politici scoren zeer laag als het gaat om betrouwbaarheid. De meeste Surinamers onderschrijven de stellingen dat de meeste politici vooral aan zichzelf denken, vooral opkomen voor hun eigen etnische groep, en corrupt zijn. ‘Kiezers zien de partijen in hun land als één pot nat’, voegt Veenendaal toe. ‘De Surinaamse respondenten zijn bijzonder sceptisch over hoe de politiek werkt; negatiever dan bijvoorbeeld in Nederland of op de voormalige Nederlandse Antillen.’
‘Tegelijkertijd,’ aldus Veenendaal, ‘verwachten mensen dikwijls dat zijzelf bepaalde gunsten krijgen van politici in ruil voor hun stem. Dat diezelfde politici de democratische instituties ondermijnen, wordt kennelijk op de koop toegenomen, want Surinamers stemmen al decennialang op dezelfde partijen en politici.’
Vernieuwend experiment
De vergevingsgezindheid ten opzichte van vriendjespolitiek zien we ook terug in de resultaten van een vernieuwend experiment dat de onderzoekers hebben uitgevoerd. Aan de hand van verschillende scenario’s werd uitvoerig getoetst hoe Surinamers politici beoordelen. ‘Eerlijkheid scoort het hoogst’, vat Mazepus de bevindingen samen. ‘Maar veel respondenten kunnen wel leven met oneerlijk of autoritair gedrag van politici, zolang zij niet overduidelijk een bepaalde kleine groep bevoordelen. Wanneer een politicus alleen de eigen familie en vrienden laat profiteren, verliest deze de steun van de respondenten. Ook zien Surinamers misdragingen van politici gemakkelijker door de vingers wanneer de politicus tot hun favoriete partij behoort. In een systeem waarin veel wantrouwen tegen politici bestaat, zijn burgers blijkbaar bereid bepaalde democratische waarden in te ruilen voor een grotere toegang tot middelen.’
‘Dit zijn de eerste, voorlopige bevindingen’, stelt Veenendaal. De pers in Suriname zit te springen om onze gegevens. Vandaar dat wij onze eerste rapportage nu vast openbaar maken. We zullen deze resultaten nu als eerste verder gaan analyseren, en op basis van deze uitgebreidere analyse een eindrapport opstellen.’
Volgende haltes: Nederland, Polen en de Verenigde Staten
Het opinieonderzoek in Suriname maakt deel uit van het onderzoeksproject Keeping the Powerful in Check: From Small Communities to Large States, dat wordt gefinancierd door een Snouck Hurgronje-subsidie van het Leids Universitair Fonds (LUF). Behalve in Suriname zullen Mazepus en Veenendaal ook opinieonderzoek gaan doen in Nederland, Polen en de Verenigde Staten.
Voor het onderzoek in Suriname werkten Veenendaal en Mazepus nauw samen met Sharda Ganga en Rayah Bhattacharji, beiden van Stichting Projekta. Dit is een Surinaamse organisatie die zich richt op het snijvlak van mensenrechten, democratie en goed bestuur, met een bijzondere focus op vrouwenrechten en gendergelijkheid.
Meer lezen
› Leids Universiteits Fonds (LUF)
› Profielpagina Wouter Veenendaal