Russen blijven eeuwenoude militaire concepten gebruiken
Russische militaire concepten die in de late 19e en vroege 20e eeuw zijn ontwikkeld, bestaan nog steeds en hebben hun strategische relevantie nog niet verloren. De Russen gebruikten ze om de Krim te annexeren en passen ze nu toe in de oorlog in Oekraïne. Hoewel de concepten al lang bestaan, betekent het niet dat ze altijd succesvol zijn.
Buitenpromovendus Engin Yüksel onderzocht bij het Instituut voor Geschiedenis het Russisch militair denken tussen 1856 en 2010 en de continuïteit in dat denken. Van na die periode is minder data beschikbaar.
Waarom ben je hier onderzoek naar gaan doen?
‘Toen Rusland de Krim annexeerde in 2014, hadden Westerse geleerden moeite om de Russische militaire gedachte te verklaren. De tendens in die verklaringen was dat het Russische leger iets heel nieuws deed: een soort hybride oorlogsvoering (in een hybride oorlog maakt een land gebruik van politieke, militaire, paramilitaire, economische, criminele, en terroristische middelen en (des)informatie om zijn doel te bereiken, red). Zonder veel geweld kreeg Rusland de Krim in handen. Ik wilde onderzoeken of de Russische benadering van hedendaagse oorlogsvoering echt een nieuw fenomeen is of dat er continuïteit zit in het Russisch militair denken.’
'Het Russische leger zet in op gevechtsklare troepen zonder enige vorm van mobilisatie.'
Is er continuïteit in de Russische militaire concepten?
‘Er zijn vijf fundamentele militaire concepten in het Russische leger die we steeds terugzien tussen 1856 en 2010. Een daarvan is initial period of war, die de openingsfase van een oorlog regelt. Het betekent dat het Russische leger altijd probeert om de oorlog in de beginfase te winnen. Als een oorlog een uitputtingsslag wordt dan heeft Rusland een technologische en logistieke achterstand op het Westen. Het concept van initial period of war kan niet helemaal begrepen worden zonder een ander concept dat ook nog steeds wordt gebruikt: gevechtsgereedheid. Hiermee wordt het vermogen bedoeld om zowel in vredestijd en in tijden van oorlog de veiligheid te waarborgen. Het komt erop neer dat het Russische leger inzet op gevechtsklare troepen zonder enige vorm van mobilisatie. Hierdoor kunnen ze gebruikmaken van het verassingselement.
Een ander concept dat de Russen gebruiken, is het voorspellen van toekomstige oorlogen. Zeker in publicaties van na 2000 zie je dat het Russische opperbevel voorspelt dat Rusland zich klaar moet maken voor lokale oorlogen met permanente paraatheid van troepen. Denk bijvoorbeeld aan Oekraïne, Georgië en Syrië. De voorspelling was ook dat de inzet van niet-militaire middelen groeit, zoals het gebruik van (des)informatie of economische middelen om de vijand te verzwakken voor het begin van de militaire operatie.’
'Het idee was dat als generaals de principes en concepten toepasten succes gegarandeerd was.'
Gebruikt Rusland deze oude concepten nu nog?
‘Deze concepten worden nu nog steeds gebruikt. Dat komt doordat Russen het leger en zijn gebruiken vroeger hebben gedefinieerd als militaire wetenschap. In de loop van de 20e eeuw is die gevormd door principes en concepten die daaraan ten grondslag liggen. Er zijn veel Russische boeken en artikelen geschreven over die concepten en hoe ze zijn geïnstitutionaliseerd in het militaire denken. Deze publicaties zijn gebaseerd op het idee dat de militaire concepten van de Sovjet-Unie superieur waren aan die van het Westen, vanwege de superioriteit van het socialisme ten opzichte van het kapitalisme.
Het idee was dat als generaals de principes en concepten toepasten succes gegarandeerd was. Zeker in de jaren ’50 zijn de concepten steeds meer geïnstitutionaliseerd. Daarom worden ze nu nog steeds gebruikt, ondanks dat ze niet altijd succesvol zijn. Dat komt omdat de Russische militaire wetenschap het belang van operational art (een combinatie van tactiek, strategie en logistiek, red.) en de wetten van een oorlog over het hoofd heeft gezien.’
Engin Yüksel verdedigt op 24 januari zijn proefschrift ‘The continuity and discontinuity of fundamental military concepts in Russian military thought between 1856 and 2010’.
Tekst: Dagmar Aarts
Foto: Steve Harvey via Unsplash