Bijzondere schatten op Nationale Vondstendag
Is het een prehistorische mammoetkies of toch een ordinaire kiezel? Op zaterdag 17 juni organiseerde het Rijksmuseum van Oudheden in samenwerking met onder meer Universiteit Leiden de Nationale vondstendag. Bezoekers konden Nederlandse bodemschatten meenemen om te vragen naar de origine van dat ene gevonden botje of een mogelijk middeleeuwse kraal. Archeologen, historici en faunadeskundigen gaven antwoord.
In de Tempelzaal van het Rijksmuseum van Oudheden was een rij tafels opgesteld met daarachter wetenschappers uit verschillende expertises die urenlang vondsten duidden. De archeologische versie van ‘Tussen Kunst & Kitsch’ werd georganiseerd in het kader van de Nationale Archeologiedagen.
Vogelfluitjes en aardewerk
Het ontvangstcomité bestond uit archeologiestudenten van Universiteit Leiden. 'Wij zijn de eerste linie,' vertelde masterstudent Jesse Kuijt. 'We bekijken de vondsten en sturen de vinders door naar de juiste expert. Er zijn bijvoorbeeld deskundigen op het gebied van menselijke resten, de prehistorie en de Romeinse tijd aanwezig. Zij duiden niet de waarde, maar wel de ouderdom van de vondsten.'
Er kwam vandaag al een mammoettand langs, gevonden op de Maasvlakte, maar ook een laatmiddeleeuws vogelfluitje en een zwaard uit de bronstijd. Masterstudent Annely Arends zag vooral veel aardewerk voorbij komen. 'Soms hele potjes, vaak scherven. Ook zagen we een paar beeldjes, botten en munten. De meeste vondsten zijn al een tijd bij mensen in de familie, of zijn gevonden in de achtertuin of op het strand.'
Ellepijpje
Vader en dochter Quirijn en Hedwig Bongaerts kwamen om zo’n strandvondst te laten determineren. De achtjarige Hedwig vertelde: 'We hebben samen een botje gevonden bij de Wassenaarse Slag, maar wisten niet wat het was.' Ze lieten eerst bevriende artsen ernaar kijken. Die bevestigden dat het inderdaad bot was, maar hadden geen idee van welk wezen het afkomstig zou kunnen zijn.
Fauna-expert Dick Mol wist het vandaag wel en vertelde Hedwig dat het om een ellepijpje van de uitgestorven steppewisent ging. Hedwig: 'Daar had ik nog nooit van gehoord, maar hij leefde vijfentwintigduizend jaar geleden en was net iets kleiner dan een Afrikaanse olifant.' Het botje krijgt thuis een ereplekje in de vensterbank, zei vader Quirijn. 'Maar onze andere vondst kan weg. Ik hoopte dat het een mammoettand was, maar het blijkt gewoon een steen.'
Puntgave fibula
Aan de andere kant van de zaal stegen ondertussen bewonderende kreten op. Expert Stefanie Hoss, gespecialiseerd in vondsten uit de Romeinse tijd, onderzocht een wel heel bijzondere vondst. 'Dit is een bronzen mantelspeld, een fibula, in een draakachtige vorm. De rode versieringen zijn van glas of koraal. Het komt uit de vroeg-Romeinse tijd, ik schat uit de eerste eeuw. Deze werd vroeger gedragen door een stamhoofd of een rijke handelaar, en is in goede conditie. In de stijl zie je nog laat-Keltische invloeden.'
De gelukkige vinder is de ervaren hobby-archeoloog Friso Langen. 'Ik heb deze in een Gelderse stad gevonden met mijn metaaldetector. Toen ik ‘m eruit haalde, wist ik meteen dat het iets speciaals was.' Langen heeft thuis een uitgebreide collectie vondsten, en daar zal de fibula een ereplekje krijgen. Maar niet voordat hij hem gemeld heeft, want in Nederland geldt een wettelijke meldplicht voor archeologische vondsten.
Vondstendatabase
Voor het aanmelden van vondsten hoefden bezoekers niet ver te zoeken. Direct naast de experts was een registratiepunt van PAN, Portable Antiquities of the Netherlands, opgesteld. 'PAN is een nationale infrastructuur, georganiseerd door de Stichting ArcheoHotspots,' vertelde Alexander van de Bunt, landelijk coördinator van ArcheoHotspots. 'We willen publieksparticipatie aanmoedigen en het makkelijk maken om zogenaamde toevalsvondsten te melden. PAN bestaat sinds 2016 en heeft inmiddels een uitgebreide database waar je tienduizenden vondsten, en soms ook bijbehorende verhalen, kunt doorzoeken.'
Overigens hoeven alleen vondsten waarvan redelijkerwijs vermoed kan worden dat ze archeologische waarde hebben gemeld te worden. Het ellepijpje van Hedwig valt daar niet onder, maar de fibula van Friso Langen zal binnenkort zeker op de site te vinden zijn.
Tekst: Julie de Graaf
Beeld: Robbert-Jan Looman