Depot of ereplaats: wat te doen met de Nobelprijswinnaars in het museum?
Wat doe je met een museumcollectie vol witte individuele Nobelprijswinnaars in een tijd waarin diversiteit, inclusie en teamwerk hoogtij vieren? Bijzonder hoogleraar Ad Maas en onderzoeker Hilbrand Wouters ontvangen een NWO Museumbeurs om antwoord te vinden op die vraag.
De Nobelprijswinnaars zijn verdwenen uit Museum Boerhaave. Besteedde het museum traditioneel veel aandacht aan deze wetenschapsboegbeelden, bij herinrichting van het laatste thema zijn ze uit de collectie gehaald. ‘We wilden ons daar meer richten op actueel en zelfs toekomstig onderzoek’, legt bijzonder hoogleraar en curator Ad Maas uit. ‘Daardoor zoeken we nu naar een nieuwe plaats voor onze Nobel-collectie, waarbij we de uitdaging staan dat het klakkeloos vereren van oude witte mannen niet meer van deze tijd is. We willen een diverser beeld van wetenschappers laten zien en duidelijk maken dat wetenschap vaak niet het werk is van briljante individuen, maar van soms enorme teams.’
Van nationale iconen naar radertjes in een team
Een speciale museumbeurs moet onderzoeker Hilbrand Wouters helpen om dit vraagstuk op te lossen. ‘Ik ga kijken naar de bredere vraag achter wat in wetenschapsmusea speelt’, legt hij uit. ‘Hoe hebben die door de tijd heen wetenschappelijke kopstukken geportretteerd?’ In de loop van de late negentiende en twintigste eeuw werden wetenschappers veelal beschouwd als nationale iconen. Wetenschapsmusea waren dan vaak een soort nationalistisch verlengstuk. Ik wil weten hoe we daar lessen uit kunnen trekken en wat we nu nog kunnen doen met dat erfgoed.’
‘Je ziet dat mensen de afgelopen jaren op zoek zijn naar een ander soort rolmodel’, vult Maas aan. ‘Na een periode van wat meer historische distantie waren we aan het begin van de eeuw nog erg met onze nationale identiteit bezig, met canons bijvoorbeeld. De afgelopen vijf jaar is dat weer helemaal omgeslagen. Nu ligt de nadruk meer op diversiteit en inclusie. Dat verandert ook de eigenschappen die aan wetenschappers worden toegeschreven. Waren het eerst briljante eenlingen, tegenwoordig wordt juist het teamwerk benadrukt.’
Gezicht erbij
‘Ik ga daarom in verschillende wetenschapsmusea kijken welke vaardigheden aan wetenschappers werden toegeschreven’, vertelt Wouters. ‘Gaat het alleen om de ontdekkingen of bijvoorbeeld ook om didactiek? Moet je als wetenschapper een eenzame geleerde zijnof kun je ook een soort avonturier zijn, of een teamspeler? En natuurlijk, welke rol spelen geslacht en afkomst hierbij? Ik kijk daarbij in de eerste plaats wetenschappelijk naar wat er historisch gezien in het veld is gebeurd, maar het is wel de bedoeling om daarnaast een advies of voorbeeld voor Boerhaave op te leveren.’
Wat daar precies in komt te staan, is nog even afwachten, maar voor Maas staat buiten kijf dat de Nobelprijswinnaars terugkeren in Boerhaave. ‘Een biografische insteek werkt vaak beter dan wanneer je wetenschap zonder zo’n context presenteert. Bezoekers vinden het inspirerend en leuk om mensen te zien die iets bijzonders hebben gedaan en zich daaraan te spiegelen. De vraag is alleen hoe we dat het beste doen.’