Hoe arbitragerecht van onbekend terrein een ‘sexy’ werkveld werd
Toen ze een stage zocht, kwam Jacomijn van Haersolte-van Hof toevallig terecht bij een van de grondleggers van het arbitragerecht. ‘Het was toen nog een onderwerp waar je als student niets over hoorde.’ Inmiddels is de arbitrage uitgegroeid tot een ‘sexy’ werkveld waarover studenten graag een scriptie schrijven en waarin veel advocaten zich specialiseren.
Wie een geschil wil oplossen zonder naar de rechter te stappen, kan terecht bij een arbitragetribunaal. Zo’n tribunaal bestaat uit deskundigen die specifieke kennis hebben om een conflict op te lossen. ‘Dat is vaak sneller en efficiënter dan een rechtszaak’, zegt ze. ‘Je kunt zelf de procedure bepalen en je hebt geen hoger beroep of cassatie. Je krijgt een uitspraak en daar zullen beide partijen het mee moeten doen. Arbitrale uitspraken zijn wereldwijd ook beter uitvoerbaar dan gerechtelijke.’ Arbitragerecht wordt vooral gebruikt bij conflicten tussen bedrijven, investeerders en overheden.
Geen keurslijf
Arbitragerecht vraagt veel meer creativiteit en flexibiliteit van de betrokken arbiters en advocaten dan een gerechtelijke procedure. ‘Je procedeert vaak in een andere taal omdat het gaat om internationale conflicten. Je zit niet in een rechtbank, maar in een zalencentrum of hotel met advocaten. De procedure is veel minder een keurslijf, dus je hebt veel vrijheid om het zelf in te vullen. Je moét als advocaat ook creatief zijn, want er is geen reglement waarin staat hoe het moet gaan. Dat is wat ik er zo leuk aan vind.’
Even opzoeken
Van Haersolte-van Hof kwam tijdens haar studie Rechten al terecht bij de arbitrage. In het begin was ze eigenlijk niet zo weg van haar studie, moet ze eerlijk toegeven. ‘Je kreeg college in een enorme zaal met 500 studenten. Het was weinig inspirerend.’ Ze verlangde ernaar om meer te werken met mensen. Haar ouders, beiden fysiologen die in Leiden hebben gestudeerd, kenden zo ongeveer maar één jurist. Daar moest ze maar eens mee gaan praten toen ze een scriptieonderwerp zocht. Het bleek een van de grondleggers van het arbitragerecht te zijn, Pieter Sanders. ‘Hij zei tegen mij: “Meisje, wat jij wil is arbitragerecht.” Ik had geen idee waar hij het over had, ik heb het opgezocht in een woordenboek.’
Sexy onderwerp
Nu doceert ze zelf arbitragerecht en ziet ze veel studenten die er ook een scriptie over willen schrijven. ‘Het is tegenwoordig big business. Het wordt echt gezien als een sexy onderwerp. Commerciële arbitrage heeft veel meer aanzien dan vroeger. De meeste advocatenkantoren hebben afdelingen die zich daar speciaal op richten.’
Spanning
Het arbitragerecht biedt dus een duidelijke en snelle uitspraak bij een conflict. Maar wat nou als een van de partijen zich niet wil neerleggen bij het oordeel van het arbitragetribunaal? Dan kan alsnog de stap naar de rechter worden gemaakt. In haar oratie gaat ze in op de spanning die dan ontstaat. ‘Wat is de bevoegdheid van de arbiter en wat is de bevoegdheid van de rechter?’
Monddood
In beginsel is de rechter terughoudend in het toetsen van arbitrale vonnissen, maar dat geldt niet als het gaat om de toetsing van de bevoegdheid van de arbiters. ‘De rechter wordt geacht om de novo te toetsen, dus door opnieuw naar de hele zaak te kijken. Maar als rechter wil je de arbiter niet monddood maken. Ook wil je partijen geen instrument geven om een arbitrale procedure te frustreren. Dat is heel lastig, en in elk land wordt daar verschillend mee omgegaan.’
De zaken die voor de rechter komen zijn complex en leiden tot interessante jurisprudentie. Het maakt dat Van Haersolte-van Hof nog steeds dol is op haar werkveld. Naast haar hoogleraarschap staat ze nog midden in de arbitragepraktijk. Ze is directeur-generaal van het London Court of International Arbitration (LCIA), een van de meestgebruikte arbitrage-instituten ter wereld. ‘In het werk als arbiter komt alles bij elkaar. Ik ben vandaag bezig met Engelse wetshervorming en morgen spreek ik in Duitsland over Duitse wetgeving. Je moet alle speelvelden kennen, en de mensen die erin werken. Het combineren van het recht en de praktijk, daar word ik heel blij van.'
Tekst: Tom Janssen
Foto: Istock