Preprints plaatsen: ‘Er is geen enkele reden om het niet te doen’
Universiteit Leiden publiceert het hoogste percentage preprints van Nederland. Hoe komt dat en waarom zou je je artikel al voordat het door vakgenoten is beoordeeld online zetten? Hoogleraar Kwantitatieve Wetenschapsstudies en enthousiast plaatser van preprints Ludo Waltman legt uit.
Het publiceren van een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift is vaak een traag, langdurig en soms ronduit teleurstellend proces, zeker als een artikel uiteindelijk niet gepubliceerd wordt. Een reden kan zijn dat vakgenoten het taalgebruik onduidelijk vinden of vinden dat het onderzoek niet goed is uitgevoerd. ‘Maar het kan ook dat een onderzoek niet aansluit bij de laatste trends’, zegt Waltman. ‘Dat is extra zuur. Preprints bieden een oplossing voor dit alles.’
Wetenschappelijke kennis sneller delen
Een preprint is een versie van een wetenschappelijk artikel die nog niet door vakgenoten is beoordeeld. Wetenschappers kunnen zo’n artikel zelf online zetten op speciale platforms. Waltman: ‘Het kost niks en je artikel staat meestal binnen een dag online. Daarna kan je het altijd nog opsturen naar een tijdschrift voor een formele beoordeling door vakgenoten. Maar terwijl dat proces gaande is, kan iedereen het artikel al lezen. Mensen kunnen er op sociale media over praten, journalisten kunnen erover schrijven en beleidsmakers kunnen alvast nadenken wat ze met deze nieuwe bevindingen kunnen.’
Voorloper in Nederland
Waltman heeft bij het Centrum voor Wetenschaps- en Technologiestudies (CWTS) onderzoek gedaan naar de publicatie van preprints bij alle universiteiten in Nederland. Hij onderzocht hoeveel artikelen die in een wetenschappelijk tijdschrift verschenen eerst als preprint waren gepubliceerd. Bij Universiteit Leiden blijken dat de meeste preprints te zijn (22,9%), gevolgd door Radboud Universiteit (18,1%) en TU Eindhoven (14,6%). De publicaties van academische ziekenhuizen zijn hierbij niet meegenomen. ‘De productie preprints is daar heel laag, omdat er vaak wordt gedacht dat er risico’s zijn voor de gezondheid van mensen als artikelen zonder peer review worden gepubliceerd’, zegt Waltman. ‘Persoonlijk ben ik het daar niet mee eens, maar het is een discussie die gaande is.’
Gigantisch gemiste kans
Hoe het komt dat Universiteit Leiden de meeste preprints van Nederland plaatst, is volgens Waltman niet zo makkelijk te zeggen. ‘Wat helpt is dat preprinting in de natuurwetenschappen is ingeburgerd en dat er binnen onze universiteit veel onderzoekers in dat vakgebied werken. Daarnaast hebben wij een open science community die erg actief is. Mensen praten daardoor over preprints, waardoor anderen het ook gaan doen.’
'De gesprekken die ik door preprints krijg, vind ik waardevoller dan de tijd die ik in tijdschriften steek.’
Waltman vindt dat Universiteit Leiden trots mag zijn dat ze het op het gebied van preprints goed doet in Nederland, maar vindt ook dat ze niet te voldaan mag zijn. ‘Die 22,9% preprints is relatief veel, maar tegelijkertijd is het een gigantisch gemiste kans dat ruim 75% van onze artikelen niet als preprint wordt gepubliceerd. Er is geen enkele reden om geen preprint te plaatsen. Voor wie er nog geen ervaring mee heeft, is er een praktische gids over preprints die kan helpen om er mee te starten. Collega’s van het Centre for Digital Scholarship (CDS) bij de universiteitsbibliotheek kunnen ook advies geven.’
Helemaal niet meer publiceren in tijdschriften
Zelf plaatst Waltman al zijn werk als preprint. ‘Nadat ik het op een preprintserver zet, kondig ik het aan op Mastodon, waar ik in een actieve community zit. De gesprekken die ik hierdoor met collega-onderzoekers en beleidsmakers krijg, vind ik heel waardevol. Waardevoller dan dat ik veel tijd steek in tijdschriften.’ De hoogleraar denkt er daarom over om zelfs helemaal te stoppen met publiceren in tijdschriften.
Als je dat doet, mis je dan niet de mensen die buiten je eigen netwerk zitten? ‘We moeten niet vergeten dat veel tijdschriften erg niche zijn. Is dat echt het primaire publiek dat je wilt bereiken? Daarnaast denk ik dat we steeds meer van het idee afstappen dat je artikelen moet lezen omdat ze in een bepaald tijdschrift staan. Tegenwoordig kan je bijvoorbeeld op Google Scholar met een eenvoudige zoekopdracht door alle tijdschriften zoeken en door de juiste mensen op sociale media te volgen kun je ook heel efficiënt informatie krijgen over interessante nieuwe artikelen.’
'Waar mogelijk moeten we gebruik maken van nieuwe technologische mogelijkheden.'
Een andere vraag die veel mensen zullen hebben is: heb je publicaties niet gewoon nodig voor je carrière als wetenschapper? Dit is iets te simpel, volgens Waltman. ‘Het is inderdaad zo dat onderzoekers soms sterk worden afgerekend op publicaties in tijdschriften, maar in Nederland is dit onder invloed van het landelijke Erkennen & Waarderen programma steeds meer aan het veranderen. Ik ben er ook trots op dat onze universiteit hier als onderdeel van het universiteitsbrede Academia in Motion initiatief druk mee bezig is.’
Niet verschuilen achter tradities
Waltman vindt dat alle onderzoekers de verantwoordelijkheid hebben om over preprints na te denken. ‘In plaats van ons te verschuilen achter allerlei tradities in wetenschappelijk publiceren, moeten we waar mogelijk gebruik maken van nieuwe technologische mogelijkheden. Dat zie ik als onderdeel van de morele plicht die we als onderzoeker hebben om de kennis die we produceren zo wijd mogelijk te delen.’
International Open Access Week
Wil je meer weten over preprints en andere onderwerpen die te maken hebben met Open Access? Als universiteit streven we ernaar dat al het universitaire onderzoek open beschikbaar is. We werken aan dit doel via ons Academia in Motion programma.