De postkoloniale podcast: van njai tot baboe - met Sandra Beerends en Dido Michielsen
De njai en de baboe zijn twee cruciale figuren uit het Nederlandse koloniale verleden. De meeste njais en baboes zijn in de mist van de geschiedenis verdwenen. Hun namen zijn vergeten, hun foto’s zijn vervaagd. Sandra Beerends en Dido Michielsen hebben de njai en de baboe echter een naam, een gezicht en een geschiedenis gegeven.
In De postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden in gesprek met prominente onderzoekers en schrijvers over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In de tiende aflevering staan de njai en de baboe centraal.
Njai
De njai is de voormoeder van veel Nederlandse Indo-Europeanen en Indo-Europese Indonesiërs. In de kolonie was het lange tijd praktijk dat Europese mannen samenwoonden met inheemse vrouwen. Deze njais (ook wel eufemistisch ‘huishoudster’ genoemd) waren hun concubines. Na verloop van tijd, als een Europese man besloot om met een witte vrouw te trouwen, kon een njai, al dan niet met achterlating van haar kinderen, terug de kampong in worden gestuurd.
Baboe
De kinderen van de Europese koloniale elite werden verzorgd door baboes, inheemse kindermeisjes. Het kwam geregeld voor dat deze kinderen zich gingen hechten aan hun baboes en moedergevoelens voor hen gingen koesteren, of zeden en gewoonten van hen overnamen. In de koloniale ideologie werd dit als onwenselijk beschouwd. Dat was het punt waarop veel witte kinderen naar Nederland werden gestuurd om daar een Europese opvoeding en opleiding te krijgen.
Gasten
Filmmaakster Sandra Beerends werkte als producer voor verschillende (korte) films en documentaires. In 2019 bracht ze de film Ze noemen me baboe uit. Op basis van ruim vijfhonderd zwartwit-films stelde ze de geschiedenis van Baboe Alima samen, het verhaal van een jong meisje dat gaat werken als baboe bij een Nederlands gezin, met hen naar Nederland reist en weer terug naar de kolonie om daar de Tweede Wereldoorlog en de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd mee te maken.
Schrijfster Dido Michielsen publiceerde in 2019 Lichter dan ik, een roman, die is geïnspireerd op het leven van haar betovergrootmoeder en talloze inheemse vrouwen zoals zij. Haar personage Isah groeit op in de kraton, het vorstenverblijf in Djokja. Haar levensloop lijkt daarmee vast te staan. Maar de eigenzinnige jonge vrouw weet te ontsnappen aan de traditionele standenmaatschappij. Ze wordt huishoudster én minnares van een Hollandse officier en schenkt hem twee dochters. Wanneer hij hen verlaat, moet ze grote offers brengen om haar kinderen te zien opgroeien. Ze wordt de baboe van haar eigen kinderen. Als Isah na verloop van tijd haar dochters toch uit het oog verliest, blijft zij onvermoeibaar naar hen zoeken. In 2022 verscheen met Engel en kinnari het vervolg op Lichter dan ik.
De postkoloniale podcast
Het koloniale verleden van Nederland staat volop in de belangstelling. In 2020 was het vijfenzeventig jaar geleden dat Indonesië onafhankelijk werd; twee jaar later bood premier Rutte ‘diepe excuses’ aan voor het structureel geweld dat in de dekolonisatieoorlog was gebruikt. In De postkoloniale podcast komen prominente onderzoekers en schrijvers aan het woord en praten we over hun onderzoek/werk in relatie tot het koloniale verleden. Centraal staat de vraag in hoeverre het onderzoek naar (post)koloniale literatuur kan bijdragen aan de verwerking van het koloniale verleden.
Afleveringen
De afleveringen worden gepubliceerd op De postkoloniale podcast, het kanaal van Universitaire Bibliotheken Leiden. Dit is het tweede seizoen en er verschijnen weer zes nieuwe afleveringen. De nieuwste aflevering en de eerdere afleveringen kunnen nu worden beluisterd via de volgende kanalen:
• Soundcloud
• iTunes
• Spotify
• Castbox
NWO Vidi-project
De postkoloniale podcast is een initiatief van Rick Honings en Coen van ’t Veer. Beiden zijn redacteur van de in 2021 verschenen literatuurgeschiedenis De postkoloniale spiegel. De Nederlands-Indische letteren herlezen en van het wetenschappelijke tijdschrift Indische Letteren. De podcast komt voort uit het door Rick Honings geleide NWO Vidi-project Voicing the Colony. Travelers in the Dutch East Indies, 1800-1945.