Niet de overheid, maar machtige bedrijven bepalen het klimaatbeleid van Brazilië
Een politicus omkopen om invloed te krijgen of zorgen dat vrienden op machtige politieke posities komen: Braziliaanse energiebedrijven maken dagelijks gebruik van deze machtsstrategieën. Het klimaatbeleid van Brazilië wordt hierdoor negatief beïnvloed, ontdekte promovendus Anaide Ferraço.
‘Het probleem is dat het gebruik van machtsstrategieën in de haarvaten van de Braziliaanse samenleving zit’, zegt Ferraço. ‘Op elk politiek niveau – landelijk, statelijk, regionaal en gemeentelijk – worden machtsstrategieën gebruikt om de status quo te behouden. En op het gebied van energie is de status quo nog steeds fossiele energie. Er zijn wel projecten op het gebied van schone energie zoals wind- en zonne-energie, maar door de grote invloed die oligarchen uitoefenen op beleidskeuzes hebben die projecten beduidend minder impact dan zou kunnen en moeten.’
Belo Montestuwdam
Een treffend voorbeeld van oligarchische invloed op een energieproject is de Belo Montestuwdam in het Amazoneregenwoud. Alhoewel de eerste plannen voor deze dam al in 1975 zijn ontwikkeld, duurde het meer dan dertig jaar voordat er een akkoord klaarlag voor deze dam, onder meer vanwege de grote impact die de dam op het milieu, de biodiversiteit en lokale gemeenschap zou hebben. Ook was vastgesteld dat de dam veel minder energie zou opleveren dan aanvankelijk was beloofd omdat er door klimaatverandering minder water is dat energie kan opwekken. Desondanks is de dam, mede door de betrokkenheid van oligarchen, gebouwd, met alle gevolgen van dien.
'Oligarchische bedrijven beloofden veel meer dan ze konden waarmaken.'
Ferraço: ‘De dam, waarvan de bouw inmiddels is afgerond, is een typisch gevalletje van “political capture” (red. beleidsvorming gestuurd door particulieren). Oligarchische bedrijven beloofden veel meer dan ze konden waarmaken, onder andere om invloed te krijgen op andere grote energieprojecten in Brazilië. Daarbij is de impact van de dam op mensen die in de omgeving wonen gebagatelliseerd. Er wordt namelijk veel schadelijke methaan uitgestoten door het reservoir, het gebied is onveiliger in plaats van rijker geworden en de leefomstandigheden van indianen zijn verslechterd omdat zij nu minder makkelijk kunnen vissen in de rivier.’
Korte termijn oplossingen
Wat ook invloed heeft op het Braziliaans klimaatbeleid is het politieke systeem van Brazilië. Politici hebben net als in Nederland een mandaat van vier jaar en focussen volgens Ferraço daardoor vooral op kortetermijnoplossingen. Daarbij leunen ze sterk op verouderd groen beleid dat niet echte verandering teweeg brengt. Ferraço: ‘De overheid is net akkoord gegaan met een project dat olie wil boren bij de riviermonding van de Amazonerivier. Omdat het 500 kilometer van het Amazonegebied ligt, zou dat veilig zijn. Maar nog veel beter zou het zijn om in zonne- of windenergie te investeren. Helaas zijn de bedrijven die dat doen erg klein en hebben zij niet genoeg macht om iets voor elkaar te krijgen in de politiek.’
Onder president Jair Bolsonaro had het klimaat geen prioriteit.
Hoop voor de toekomst?
Alhoewel Ferraço niet blij is dat er door de overheid nog steeds op olie en andere fossiele energiebronnen zoals gas wordt ingezet, is zij toch blij met de huidige regering onder leiding van president Luiz Inácio Lula da Silva. Onder de vorige president Jair Bolsonaro had het klimaat namelijk geen prioriteit en werd klimaatverandering door diverse sleutelfiguren in zijn regering zelfs ontkend. ‘Lula da Silva is echt anders wat dat betreft, omdat hij klimaatverandering serieus neemt en mensen in zijn regering heeft zitten met kennis. Maar het is niet alsof hij nu direct actie kan ondernemen. Veel van de volgelingen van Bolsonaro zitten nog in het congres en hebben nog steeds veel macht. Echte veranderingen in het Braziliaans klimaatbeleid laten dus helaas nog lang op zich wachten.’
Anaide Ferraço promoveert op 9 november met haar proefschrift ‘Energy Governance in Brazil: Meeting the international agreements on climate change mitigation’. Volg de livestream.
Tekst: Sabine Waasdorp