Serious game helpt mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) opnieuw te navigeren
Om de weg te vinden letten sommige mensen op de omgeving, anderen onthouden waar ze links of rechts af moeten slaan. Mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) hebben last van navigatieproblemen. Om opnieuw te leren navigeren heeft neurowetenschapper Milan van der Kuil als revalidatietherapie een serious game ontwikkeld. Promotie 24 januari.
Thuis oefenen
Wanneer iemand moeite heeft met navigatie door hersenschade, helpt het om een andere strategie te ontwikkelen, bijvoorbeeld: probeer tijdens het navigeren te letten op herkenningspunten in de omgeving en probeer een mentale plattegrond van de omgeving te vormen. Dit heet een allocentrische strategie. Andersom zijn mensen die dit vogelperspectief zijn verloren gebaat bij het aanleren van de andere, egocentrische strategie voor een vaste route. Van der Kuil: ‘Met deze game kunnen mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) thuis oefenen met deze allocentrische of egocentrische strategieën.’
Milan van der Kuil maakte als PhD deel uit van een megastudie in NEMO tijdens het Weekend van de Wetenschap 2018. Daarin zijn twee grote groepen vergeleken; 435 personen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) en 7474 personen zonder deze beperking. Van de mensen met NAH rapporteerde 39 procent problemen met navigeren. Van der Kuil: ‘Dat percentage toont wel aan hoe belangrijk het onderwerp is.'
Makkelijk rondlopen in een virtuele omgeving
Maar daarvoor moeten patiënten eerst weten waar hun beperkingen en sterke punten liggen. Daarom heeft Van der Kuil ook onderzocht hoe dat helder uit te leggen, zodat de mensen weten wat ze goed kunnen en welke manieren er zijn om met hun beperkingen om te gaan en hoe hun kracht te benutten. ‘Mensen moeten oefenen met ingewikkelde theorie en een computergame.’ Daarom heeft hij een gebruiksvriendelijkheid studie gedaan en onderzocht hoe mensen zo gemakkelijk mogelijk rondlopen in een virtuele omgeving en de info makkelijk opnemen. Hoe de deelnemers de software ervaren? ‘Best enthousiast, leuk en fijn in het gebruik.’
Is navigatiestrategie te beïnvloeden?
In hoeverre je met een externe training iemands navigatiestrategie kunt beïnvloeden, onderzocht Van der Kuil met een validatiestudie met studenten voor een proof of concept. In de experimentele groep veranderde 50 % van strategie, vaker dan in de controlegroep. Vooral studenten die de egocentrische training volgden, veranderden van een allocentrische naar een egocentrische strategie. Van der Kuil vermoedt omdat egocentrisch navigeren in deze taak minder belastend was.
Revalidatiedoel: ‘ik wil zelf weer mijn boodschappen doen’
Dat de training ook in de praktijk werkt heeft van der Kuil aangetoond in een onderzoek met patiënten die navigatieproblemen ervoeren. Deze verdeelde hij in twee groepen, een testgroep en een controlegroep. Hij gebruikte een vragenlijst om de mate van navigatieproblemen bij de proefpersonen in kaart te brengen. Verder op het menu van zijn promotieonderzoek: patiëntdoelen meten en objectieve maten vaststellen. Zo formuleert een deelnemer als revalidatiedoel: ‘ik wil zelf weer mijn boodschappen doen.’ Zo’n doel moest Van der Kuil meetbaar maken door dat samen met de patiënt te kwantificeren en in een range uit te drukken. Bijvoorbeeld: Het lukt helemaal niet om de weg te vinden; tot halverwege, samen met een partner, halverwege zonder partner; helemaal met partner; helemaal alleen.
Milan van der Kuil: ‘Dit is de eerste gestandaardiseerde revalidatietraining die in principe in is te zetten bij alle type navigatieproblemen’
Revalidatietherapie
Het onderzoek wees uit dat de patiënten minder problemen ervoeren met navigatie na deelname aan de training. Ook behaalden zij hun revalidatiedoelen. De objectieve maat voor navigatievaardigheden verbeterde niet. Van der Kuil: ‘De training was dan ook gericht op het ontwikkelen van een compensatiestrategie en niet op het trainen van vaardigheden. ‘Dit is de eerste gestandaardiseerde revalidatietraining die in principe in is te zetten bij alle type navigatieproblemen’, claimt Van der Kuil. Hij raadt behandelaars aan om patiënten met NAH goed te screenen op navigatieproblematiek middels de 'Wayfinding questionnaire' en de Leiden Navigatie Test, beide ontwikkeld in het Navigatielab Leiden. ‘Vervolgens kan je bepalen of de revalidatietherapie geschikt is voor de patiënt.’