Samen voor een circulair systeem: Leiden helpt mee in Groeien met groen staal
Een complete transformatie van de staalcyclus in Nederland met als ultiem doel een koolstof-neutrale staalsector in 2050. Daarvoor krijgt het programma Groeien met groen staal 100 miljoen euro van het Nationaal Groeifonds. Vanuit Leiden helpt hoogleraar Industriële ecologie René Kleijn mee.
Het consortium Groeien met groen staal mag de komende acht jaar technologieën ontwikkelen op basis van waterstof, hernieuwbare energie en een circulaire ijzer- en staalverwerking. René Kleijn stelt binnen het project twee promovendi en een postdoc-onderzoeker aan voor onderzoek met de universiteiten in Delft en Utrecht.
Milieuwinst van een groene staalindustrie zo groot mogelijk maken
Kleijn: ‘Wij gaan op zoek naar de belangrijkste knoppen waaraan we kunnen draaien om de milieuwinst van een groenere staalindustrie zo groot mogelijk te maken.’ Hij wil met zijn team technologie-ontwikkelaars helpen bij het ontwerp van hun processen en producten. ‘We willen voorkomen dat we met het oplossen van oude problemen nieuwe creëren. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het vrijkomen van gevaarlijke stoffen bij de recycling.’
De levenscyclus van materialen in kaart brengen
‘Het is cruciaal dat de mammoettanker in één keer de juiste koers krijgt’, aldus Kleijn. Daarmee bedoelt de hoogleraar dat de grootscheepse transitie van de staalindustrie daadwerkelijk in een zinvolle richting gebeurt. Daartoe brengt het team uit Leiden precies in kaart welke materiaalstromen gekoppeld zijn aan de huidige en nieuwe methoden van staalproductie. Van elektrische smelttechnologieën, het gebruik van waterstof en maximale schrootrecycling bijvoorbeeld, maken de onderzoekers een compleet model van de volledige levenscyclus van alles wat ervoor nodig is, van productie tot terugwinning. ‘We gaan circulariteit en milieuwinst zo precies mogelijk kwantificeren.’
Wereldwijde bijdrage aan een duurzame, circulaire en eerlijke economie
Zo helpen de onderzoekers het consortium om effectief de CO2-uitstoot van staalproductie drastisch te verminderen en ook de afvalproductie te minimaliseren. Kleijn gelooft sterk in de aanpak van Groeifonds-projecten. ‘Met dit soort projecten kunnen we in Nederland een nieuwe, duurzame technologie ontwikkelen die onze eigen economie sterker en duurzamer maakt. Vervolgens kunnen andere landen die technologie overnemen en daarmee dragen we wereldwijd bij aan de transitie naar een duurzame, circulaire en eerlijke economie.’
‘Natuurlijk zou ik graag een toverstafje hebben, maar veranderingen kosten tijd’
De weg is wel lang, er moet zó veel gebeuren. Maar dat schrikt Kleijn niet af. ‘Natuurlijk zou ik liever een toverstafje hebben, maar onze economie is heel groot en heel complex, dus veranderingen hebben tijd nodig. Hoe eerder we beginnen, hoe sneller dit soort transities zijn afgerond.’
Grondstoffen, geld en geopolitiek
René Kleijn bekijkt de transitie naar een duurzaam energiesysteem en een duurzame economie vanuit een interessant ‘materialistisch’ perspectief. ‘Het is ook een materialen-transitie. We schuiven op van het gebruik van een continue stroom aan fossiele brandstoffen naar metalen waarmee we zonnecellen, windmolens, elektrische auto’s en het elektriciteitsnetwerk maken.’ Van die metalen hebben we nu, in de opbouwfase van dit nieuwe systeem, enorm veel nodig. Ze dreigen schaars te worden, en we zijn wel erg sterk afhankelijk van bijvoorbeeld China. Dat heeft allerlei geopolitieke implicaties.
De oplossing: hergebruik. Kleijn: ‘Als we het systeem circulair inrichten, kan de vraag op termijn drastisch afnemen.’ Daarvoor is nog veel nodig. ‘Circulariteit is veel meer dan recycling, het gaat om verminderen van gebruik, vervangen van schaarse materialen door minder schaarse alternatieven, producten repareerbaar en demonteerbaar ontwerpen, hergebruik stimuleren enzovoort.’
Lees hier meer over in het boekje Grondstoffen, geld en geopolitiek. Naar een duurzame en sociale energietransitie in Europa.
Tekst: Rianne Lindhout