Belangrijke bevindingen in begrijpelijke taal: Universiteit Leiden voert het lekenpraatje in
Promotieplechtigheden in het Academiegebouw zijn na de zomer een stuk beter te volgen voor familie, kennissen en andere niet-vakgenoten in het publiek. Het College voor Promoties heeft met plezier besloten dat per 1 september ook alle Leidse promovendi hun verdediging zullen aftrappen met een lekenpraatje. ‘Het kan ook fijn het ijs breken aan het begin van je ceremonie.’
Een promotieplechtigheid is een feestelijke bijeenkomst vol bijzondere tradities. Maar wie ooit als toehoorder in de zaal heeft gezeten, weet dat het inhoudelijk nog best lastig kan zijn om alles te volgen. Dan kan een zogeheten ‘lekenpraatje’ helpen: voordat het vragenvuur van de oppositiecommissie begint, legt een promovendus in zo’n tien minuten in begrijpelijke taal uit waar het proefschrift over ging én wat de uitkomsten betekenen voor de wetenschap en de maatschappij.
Rector magnificus Hester Bijl is blij dat per 1 september ook alle Leidse promovendi hun verdediging op deze manier zullen starten. ‘Het kunnen vertalen van je onderzoek naar een begrijpelijk en relevant verhaal voor mensen buiten je vakgebied, is een vaardigheid die ook hoort bij je werk als wetenschapper, en dus bij het behalen van je doctorsgraad. Ik vind het mooi dat onze promovendi de kennis die zij tijdens hun promotieonderzoek hebben opgedaan nu structureel toegankelijk gaan maken voor een publiek van niet-academici.’
Opiniestuk in Mare
De nieuwe regelgeving komt niet zomaar uit de lucht vallen. Het balletje ging afgelopen september rollen dankzij een opiniestuk in Mare van LUMC-promovendus Lucia Grijpink. Zij raakte geïnspireerd na het bijwonen van de verdediging van een collega in Amsterdam – een verdediging mét lekenpraatje. ‘Ik zat in die zaal en dacht: dit is echt heel leuk’, zegt Grijpink. ‘Hij vertelde niet alleen over zijn onderzoek naar virussen in het bloed, maar ook over zijn samenwerking met de bloedbank. Ik ging meteen nadenken over wat voor praatje ik ooit zelf zou willen geven. Pas later kwam ik erachter dat dit in Leiden helemaal niet gebruikelijk was. Dat was echt een teleurstelling. Van andere promovendi hoorde ik dat zij er hetzelfde over dachten.’
Volgens Grijpink, die zelf ook onderzoek doet naar virussen, is het belangrijk dat de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek terugkomen bij de mensen voor wie je het doet. ‘Misschien zitten er tijdens mijn verdediging wel patiënten in de zaal, of mensen op wiens leven de uitkomsten op een bepaalde manier effect hebben. Een lekenpraatje maakt de ceremonie dan toegankelijker en begrijpelijker.’
‘Het is een moment waarop je de maatschappelijke impact van je onderzoek duidelijk maakt’
Ze kreeg veel positieve reacties op haar pleidooi in Mare. Een daarvan was van Max van Haastrecht, promovendusvertegenwoordiger vanuit de Universiteitsraad. Hij stelde voor om samen werk te maken van het Leidse lekenpraatje. ‘Het is een moment waarop je de maatschappelijke impact van je onderzoek duidelijk maakt en aan het publiek meegeeft wat jouw werk al die jaren heeft ingehouden’, zegt Van Haastrecht. ‘Nu is daar geen ruimte voor, omdat een oppositiecommissie meteen de diepte in gaat.’
Slechts tien minuten
Grijpink en Van Haastrecht legden het verzoek voor aan Bureau Pedel en het College voor Promoties. Hoewel er positief op werd gereageerd, zag men ook praktische obstakels. Specifiek ging het om tijd- en ruimtegebrek, vertelt Van Haastrecht. ‘De planning voor promoties zit nu al erg vol. Dan zou je kunnen denken: wat maken tien extra minuten uit? Maar in de praktijk komt dit neer op één promotie minder per dag – en dat zijn er op jaarbasis opeens heel veel.’
Om de capaciteit voor het aantal plechtigheden gelijk te houden, werd daarom besloten om promoveren vanaf 1 september ook mogelijk te maken op de vrijdagochtend. Nu kan er nog alleen op dinsdag, woensdag en donderdag worden gepromoveerd. Van Haastrecht is blij met de flexibiliteit. ‘Het is fijn dat de collega’s van Bureau Pedel zo hebben meegedacht. Zij moeten het immers mogelijk maken.’
‘Misschien heb je je onderzoek wel op een mooie manier gekoppeld aan je onderwijs’
Erkennen en Waarderen
En de verandering komt op een goed moment, vindt hij. ‘Ik denk dat er door de uitslag van de landelijke verkiezingen kritischer naar universiteiten zal worden gekeken. Dat maakt het nog belangrijker om te laten zien wat voor impact ons onderzoek heeft op de mensen om ons heen. En het past bij het nieuwe Erkennen en Waarderen dat je hier tijdens je verdediging ruimte voor krijgt. Misschien heb je je onderzoek bijvoorbeeld wel op een mooie manier gekoppeld aan je onderwijs. Dat is een boodschap die je normaal gesproken tijdens deze plechtigheid niet kunt overbrengen.’
Ook Grijpink is blij dat ze nu met een gerust gevoel over haar eigen lekenpraatje kan nadenken. ‘Mijn promotieonderzoek is voorlopig nog niet klaar’, lacht ze, ‘maar ik zie er al naar uit.’ Daarvoor heeft ze nog één laatste argument: ‘Een lekenpraatje kan ook fijn het ijs breken. Je staat nog in je eentje voor die zaal en kunt even opwarmen voordat de echte ceremonie begint. Dat is goed voor de sfeer.’
Tekst: Evelien Flink
Banner: Marc de Haan