Hoe bannen we racisme uit het onderwijs?
Bied studenten een veilige haven, zorg voor meer biculturele medewerkers en geef diversity officers doorzettingsmacht. In een landelijke expertmeeting op Campus Den Haag bespraken bestuurders, diversity officers, medewerkers en studenten welke dringende maatregelen nodig zijn.
Met een pijnlijk voorbeeld trapte moderator Martin van Engel op 26 maart de bijeenkomst in Wijnhaven af. ‘Je vader is wel erg zwart’, kreeg zijn zoon op school te horen. Ook binnen universiteiten voelen studenten en medewerkers van kleur zich dikwijls minder thuis of niet veilig door racistische opmerkingen. Bovendien is er nog altijd sprake van een achtergestelde positie: er zijn nog maar nauwelijks hoogleraren van kleur en studenten met een migratieachtergrond stromen minder vaak door naar een masteropleiding. Deze expertmeeting in de Europese Week tegen Racisme werd georganiseerd door het Landelijk Overleg Diversity Officers (LanDO) en de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Rabin Baldewsingh.
'Wiens boeken en perspectieven staan centraal in het onderwijs?'
Racisme is moeilijk bespreekbaar
‘Het tegengaan van discriminatie en racisme is een belangrijke maatschappelijke opdracht voor de universiteit’, benadrukte de Leidse diversity officer Aya Ezawa, tevens voorzitter van het LanDO. ‘Als onderzoeksinstellingen hebben wij de nodige kennis en expertise over racisme in huis, maar het blijft een thema dat moeilijk bespreekbaar is. Bij universiteiten is nog steeds weerstand tegen het ophalen van data over etnische en culturele diversiteit, terwijl bedrijven al lang hierop monitoren. Door het ontbreken aan data is het lastiger om meer diversiteit te bevorderen onder de medewerkers.'
Institutioneel racisme
Ondertussen wordt de studentenpopulatie wel diverser, aldus Ezawa, en stellen studenten kritische vragen: wiens boeken en perspectieven staan centraal in het onderwijs? Ze wees net als andere sprekers op de noodzaak om institutioneel racisme te bestrijden: ‘Racisme en discriminatie zitten ingebakken in beoordelingssystemen, de geschiedenis van opleidingen en de structuur van de instellingen.’
-
De expertmeeting op 26 maart op Campus Den Haag. -
Collegevoorzitter Geert ten Dam vertelt over de situatie aan de Universiteit van Amsterdam -
Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Rabin Baldewsingh. -
-
Diversity officer Aya Ezawa -
Brainstormsessie -
De stuurgroep van het Landelijk Overleg Diversity Officers (LanDO): Sterre Mkatini (Universiteit Twente), Constance Sommerey (Maastricht University), Aya Ezawa (Universiteit Leiden), Martin van Engel (moderator), Darshini Paltantewari (Maastricht University), Machiel Keestra (Universiteit van Amsterdam)
Buitenwereld komt binnen
Nationaal coördinator Rabin Baldewsingh maakt zich zorgen over de toename van racisme en discriminatie in de hele samenleving die mede het gevolg is van oorlogen en conflicten elders in de wereld. Universiteiten moeten hier heel alert op reageren, zo drong hij aan, want de buitenwereld kan zich keren tegen instellingen als universiteiten. Zijn boodschap was: bied studenten een veilige haven, zorg voor een goede representatie van biculturele medewerkers en geef diversity officers ‘doorzettingsmacht’.
Doorwerking koloniale verleden
‘Het koloniale verleden zit letterlijk sinds 1632 in onze gebouwen en heeft impact op ons onderzoek en onderwijs’, erkende Geert ten Dam, collegevoorzitter van de Universiteit van Amsterdam, die dit ook expliciet als ‘institutioneel racisme’ benoemde. De UvA doet nu net als de Universiteit Leiden en andere universiteiten onderzoek naar de betrokkenheid van de universiteit bij het koloniale en slavernijverleden. Ten Dam: ‘We moeten een herkenbare en nieuwe blik op de wereld geven en doorlopend kritisch zijn hoe dit perspectief terugkomt in ons onderzoek en onderwijs. Die last moeten we niet leggen bij studenten van kleur, maar moet een taak zijn van de opleidingscommissies, van onszelf als instituut.’
Ze signaleert dat studenten met een migratieachtergrond minder vaak doorstromen naar een masteropleiding en minder vaak deelnemen aan bijvoorbeeld uitwisselingsprogramma’s en dat wil ze veranderen. Meer ondersteuning zoals mentorprogramma’s blijken daarbij te helpen. Ook in onderzoek naar bijvoorbeeld medicijnen, aldus Ten Dam, moeten we veel meer rekening houden met een diverse populatie.
Landelijke aanpak nodig
Hierna brainstormden de deelnemers in groepjes over een van de vier thema’s: het belang van data verzamelen, netwerken en vertegenwoordiging van wetenschappers en studenten van kleur, de bestrijding van racisme in het onderwijs en een integrale aanpak voor het tegengaan van racisme aan de universiteit. Zo vroeg diversity officer Machiel Keestra van de UvA zijn groep welke veranderingen er nodig zijn in het onderwijs. De deelnemers pleitten onder andere voor meer diverse lesboeken en rolmodellen, een antiracismeleerstoel op iedere universiteit en bovenal tijd en geld om het curriculum te kunnen veranderen.
‘We kunnen veel leren van collega’s die meer durven in hun aanpak’
Ook in het plenaire gesprek na de brainstorm benadrukten de panelleden dat een structurele en integrale aanpak hard nodig is. Zoals Vinod Subramaniam, collegevoorzitter van de Universiteit Twente en voorzitter Nationale Adviescommissie Divers en Inclusief Hoger Onderwijs. Hij merkte op dat het beleid en de aanpak van universiteiten onderling op sommige punten nog sterk verschilt. ‘We kunnen veel leren van collega’s die meer durven in hun aanpak.’ Daarbij refereerde hij ook hij naar de optie om in enquêtes - vrijwillig en anoniem - informatie te geven over afkomst en etniciteit. ‘Het is belangrijk om een goede nulmeting te hebben, bijvoorbeeld om te zien of studenten met een migratieachterond het over vijf jaar beter doen.’
Ezawa vulde aan: ‘Er zijn vaak mensen die vinden dat data niet opgehaald moet worden omdat dit tot privacy schending en discriminatie zou kunnen leiden, maar in dit geval moeten we het omdraaien: data zijn nodig om discriminatie te voorkomen. Laten we een landelijk instrument maken om te zorgen dat zo’n enquête veilig en privacy proof is.’
Reactie bestuurders
De aanwezige bestuurders werd gevraagd wat zij als eersten willen oppakken. Leids collegevoorzitter Annetje Ottow zei: ‘Ons diversity office doet al veel, maar we kunnen nog meer doen. Ik zou bijvoorbeeld ook op een andere manier naar klachten willen kijken. Nu focussen we op afzonderlijke meldingen, maar laten we ook kijken of we patronen in klachten kunnen ontdekken zodat we problemen structureler kunnen aanpakken.’ Erwin Muller, bestuurder Campus Den Haag, zei direct werk te willen maken van een netwerk op de campus dat kan fungeren als kennispartner om racisme uit te bannen en meer diversiteit te bevorderen. ‘We hebben al verschillende partners die zich met diversiteit bezig houden, maar het zou goed zijn om al die losse partners ook samen te laten werken in één stevig netwerk.’
Oproep
Baldewsingh sloot af met een vurige oproep: ‘Premier Rutte zei in zijn excuses voor het slavernijverleden dat het geen punt was, maar een komma. De universiteiten hóren achter die komma. Ik zou graag zien dat u gezamenlijk opstaat en tegen de politiek zegt: geef ons geld en ruimte om racisme te bestrijden en het curriculum aan te passen. Pak dit gezamenlijk op. Als u dat doet, ben ik uw man. Dan ga ik voor u lopen.’
Tekst: Linda van Putten
Foto's: Wilke Geurds