Rens Pieterse schrijft boek over F.H.M (Ferd) Grapperhaus
‘Een kruisvaarder voor belastingen’, zo noemde Ferd Grapperhaus, oud-hoogleraar Belastingrecht aan de Universiteit Leiden én de vader van oud-minister van Justitie en Veiligheid, zichzelf. Universitair docent belastingrecht Pieterse legt uit dat Grapperhaus belasting zag als een bijdrage aan de samenleving.
‘Dankzij belasting kunnen we de samenleving vormgeven en heeft de burger inspraak,’ gaat Pieterse verder. Het werk van Grapperhaus als staatssecretaris van Financiën (1967-1971) vormde het startpunt voor de biografie die Pieterse over hem schreef. Grapperhaus voerde de omzetbelasting in zijn huidige vorm in, hij was de aanjager van de vennootschapsbelasting en had duidelijke ideeën over box 3, de vermogensbelasting.
Lang proces
Het idee voor het boek sluimerde al een tijd. Het schrijven van het boek duurde ongeveer een jaar en vergde een flinke inspanning. ‘Om de gebiografeerde echt te leren kennen, neem ik ruim de tijd. Bovendien werk ik ambachtelijk, met potlood en gum. Ook het opsporen van familieleden en het uitpluizen van informatie kost me heel wat weekenden. Maar ik werk rustig door, elke dag schrijf ik een paar regels. En langzaamaan ontstaat het boek.’ Het was een boek dat geschreven moest worden, vond Pieterse, want ‘het leven en werk van Grapperhaus zijn fascinerend. Hij was niet zomaar een belastingspecialist. Hij wist als geen ander hoe hij belangrijke projecten rondom het onderwerp belastingen moest leiden en uitvoeren.’
Karpervijver
Zo moest Grapperhaus de vanuit Europa verplichte invoering van de omzetbelasting binnen een paar maanden realiseren. De btw lag vast voor alle lidstaten, maar moest per land worden geregeld: aan Grapperhaus de taak de wet aan te passen naar Nederlandse condities. Dit is een van Pieterses favoriete anekdotes uit deze tijd: Grapperhaus nam alle betrokken ambtenaren mee naar de Veluwe om daar in een recordtijd een plan te schrijven. Naast het jachthuis waar ze verbleven lag een karpervijver. Wanneer de ambtenaren geen beslissing durfden te nemen, gooiden ze een broodje in het water. De richting die de karper uit zwom, bepaalde welk besluit werd genomen. ‘Zo ontstond het zogenaamde karperisme,’ legt Pieterse uit.
"Grapperhaus keerde zich tegen behartigers van belangen, die het belastingstelsel met hun wensen en verlangens complex maken. "
Kan het eenvoudiger?
Volgens Pieterse keerde Grapperhaus zich tegen behartigers van belangen, die het belastingstelsel met hun wensen en verlangens complex maken. Zijn grootste streven was dan ook het vereenvoudigen van ons belastingstelsel. ‘Dat is tot op heden niet gelukt.’ Daarnaast was Grapperhaus een bevlogen verteller. Zo wist hij bijvoorbeeld steeds meer studenten warm te maken voor zijn vak, geschiedenis van het belastingrecht op onze universiteit. Zelf kan Pieterse er ook wat van: zijn boeken maken menigeen enthousiast. Eerder schreef hij al een biografie over onder anderen fiscalisten H.J. Doedens en H.J. Hofstra en hij heeft plannen voor een werk over Ad Nooteboom, ‘de vader van de reparatiewetgeving’.
Leren van de oude meesters
Pieterse wil met de biografie over Grapperhaus iedereen laten weten hoe belangrijk de geschiedenis is voor het heden en de toekomst. ‘Door maatschappelijke verschijnselen te bekijken in hun historische context, kunnen we loskomen van de huidige oplossingen voor fiscale vraagstukken. Grapperhaus zelf heeft ook veel baat gehad om terug te kijken naar het verleden: op die manier bedacht hij fiscale oplossingen waaraan niemand anders dacht.’ Zijn studenten stimuleert Pieterse om hun scripties ook over invloedrijke personen te schrijven. ‘Ik wil dat het gedachtegoed blijft voortleven. In oude denkbeelden en methoden zitten ook nu nog interessante lessen voor de toekomst. We moeten onszelf steeds afvragen: wat kunnen we hiervan leren?’
Meer weten?
Lees meer over het boek ‘Over F.H.M Grapperhaus (1927-2010): een kruisvaarder voor belastingen.’
Tekst: Nicole Vijgen
Foto bovenaan: Unsplash
Foto rechts: Boom Juridisch