Banierententoonstelling vroege fotografie van het Midden-Oosten
Van Perzië en Arabië tot in Noord-Afrika: al in de negentiende eeuw waren er Nederlanders die zelf de camera hanteerden in verschillende regio’s van het Midden-Oosten.
In de banierententoonstelling ‘Vroege fotografie van het Midden-Oosten’ worden leven en werk van drie Nederlandse fotografen belicht: Alexine Tinne, Christiaan Snouck Hurgronje en Albert Hotz. De banierententoonstelling is tot en met 30 augustus in de zuidhal van de Universiteitsbibliotheek te zien
Alexine Tinne: Noord-Afrika
Een markante fotopionier was de aristocratische Alexine Tinne (1835-1869) uit Den Haag. Haar vader had met de suikerproductie en -handel en met een actieve rol in de slavernij op de door hem beheerde plantages in het toenmalige West-Indië, een kapitaal gemaakt. Alexine’s contact met het Midden-Oosten startte met een klassieke Voyage au Levant naar Egypte en het ‘Heilige Land’ Palestina. Op deze reis kocht zij al het vroegst bekende fotoalbum van Egypte en Palestina van de Franse fotograaf Maxime Du Camp en zag zij de Britse fotopionier Francis Frith aan het werk.
Tinne werd beroemd door extreme expedities die zij ondernam naar de oorsprong van de Nijl, terwijl zij daar ook al heel vroeg (1862) technisch geslaagde foto’s van wist te maken. Dat was ongekend omdat je voor het natte collodiumprocede toen nog ter plekke de chemicaliën moest mengen. Om de glasnegatieven te ontwikkelen en fixeren moest direct een mobiele doka beschikbaar zijn. Weinigen konden het, maar Tinne liet een klein oeuvre van bijzondere foto’s van deze reizen na. Tinne bleef tot het eind van haar leven wonen en reizen in de Maghreb, met een kleine groep vrienden van diverse huidskleur en komaf, die ze haar ‘nieuwe familie’ noemde.
Christiaan Snouck Hurgronje: Arabië
Hele vroege foto’s van het voor niet-moslims gesloten Mekka en de pelgrimsrituelen rond de heilige Kaaba, komen uit de camera van Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936). Hij studeerde theologie, semitische talen en Arabisch aan de Universiteit Leiden en promoveerde in 1880 op zijn proefschrift Het Mekkaansche feest. Niet vanuit geloofsovertuiging, maar om zo goed mogelijk begrip te krijgen van de islamitische cultuur en zich te kunnen vestigen in Mekka, liet hij zich bekeren tot de islam. In 1885 kwam hij met een camera Mekka binnen, waar hij ging samenwerken met de lokale arts ‘Abd al-Ghaffar die hij leerde fotograferen.
Terwijl Snouck binnen in een opgezette fotostudio portretten maakte van uiteenlopende mensen die hij ontmoette, maakte vanwege de risico’s die Snouck als Europeaan liep, deze arts alle buitenopnamen. Het resulteerde in belangwekkende vroege fotoboeken van Mekka: Bilder-Atlas, het fotografische deel 3 van Snouck’s boekenreeks Mekka, en Bilder aus Mekka waarin de fotografie vooropstaat. De loopbaan van Snouck werd vervolgens meer diplomatiek, in Nederlands-Indië, om weer academisch te eindigen in Nederland, aan Universiteit Leiden.
Albert Hotz: Perzië
Vanuit weer heel andere achtergrond, die van de internationale handel, kwamen een aantal prachtige fotoalbums over Perzië, het huidige Iran, tot stand. Samen met zijn vader was de Rotterdamse zakenman Albert Hotz (1855-1930) betrokken bij de oprichting van Perzische Handels Vereeniging, terwijl hij ook tijdelijk waarnemend consul-generaal in Bushehr was. Uit interesse voor de fotografie bracht hij een grote collectie van 15 albums en in totaal honderden verzamelde foto’s van het Midden-Oosten en Japan tot stand, van bekende fotografen Bonfils als en de gebroeders Sebah.
Daarnaast maakte Hotz zelf een aantal zeer bijzondere foto’s tijdens een reis door Iran en de Kaukasus in 1890 en 1891. Hiervoor hoefde hij niet meer, zoals Tinne in 1862 nog, ter plekke chemicaliën te mengen. Het droge collodiumprocedé had de fotografie makkelijker gemaakt, hoewel Hotz nog wel houten camera’s en houten kisten voor de glasnegatieven moest vervoeren. Zijn 657 eigen opnamen liet hij in Londen afdrukken in de mooie en duurzame platinumpalladiumdruk. Terwijl ze in eerste instantie ter ondersteuning van zijn handel waren gemaakt, zijn de fotoalbums en -collectie van Hotz nu ook een prachtige fotografische bron voor onderzoekers.
Digital Collections
De foto’s van Alexine Tinne Christiaan Snouck Hurgronje en Albert Hotz zijn ook online te bekijken via Digital Collections. Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) maakt via deze omgeving gedigitaliseerd en digital born materiaal beschikbaar. Digital Collections bevat uitgebreide functionaliteiten zoals het zoeken in full text, het inzoomen op de beelden en de mogelijkheid om zelf lowRes beelden te downloaden. Ook kan op materiaalsoort worden gezocht, kunnen zoekacties worden verfijnd, is er een koppeling met de bibliotheekcatalogus en kan tegelijk in verschillende collecties worden gezocht. Daarnaast zijn collectiepagina’s gemaakt, waardoor collecties ook apart goed toegankelijk zijn. De gedigitaliseerde materialen zijn van duurzame links voorzien waardoor deze geschikt zijn voor verwijzingen in websites en wetenschappelijke publicaties. Voor al het gedigitaliseerde materiaal geldt een CC-BY licentie: het materiaal kan door iedereen worden gebruikt. Er wordt voortdurend door de UBL nieuw materiaal via Digital Collections toegankelijk gemaakt.