De postkoloniale podcast: de verwerking van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) – met Esther Captain en Gert Oostindie
In 1969 verklaarde Indië-veteraan Joop Hueting in een spraakmakend televisie-interview dat hij en andere Nederlandse militairen in Indonesië oorlogsmisdaden hadden gepleegd. De regering liet vervolgens door Cees Fasseur een onderzoek uitvoeren en kwam op grond daarvan tot de slotsom dat zich tijdens de oorlog in de jaren 1945-1949 ‘excessen’ hadden voorgedaan, maar ‘dat de krijgsmacht als geheel zich in Indonesië correct heeft gedragen’.
De laatste jaren kwamen er evenwel steeds sterkere aanwijzingen, onder meer op basis van rechtszaken, mediaberichten en historisch onderzoek, dat Nederlandse militairen zich op grotere schaal en structureel van extreem geweld bedienden. Dat was ook de conclusie van de in 2016 door Rémy Limpach gepubliceerde studie De brandende kampongs van Generaal Spoor. Begin 2017 besloot de regering meer dan vier miljoen euro ter beschikking te stellen voor het onderzoeksprogramma Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950, dat gezamenlijk zou worden uitgevoerd door het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), het Nederlands Instituut voor Militaire Historie en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. In de twaalf delen die sinds 2022 zijn verschenen, trekken de onderzoekers de conclusie dat extreem geweld van de kant van de Nederlandse krijgsmacht wijdverbreid was en vaak ook bewust werd ingezet. Daarbij werden nadrukkelijk ook toen geldende ethische grenzen overschreden.
In de Postkoloniale Podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 17 van De postkoloniale podcast spreken zij met de historici Esther Captain en Gert Oostindie over de onderzochte bronnen en over hoe we in het huidige Nederland om kunnen of moeten gaan met het koloniale verleden – in het bijzonder met het einde en de verwerking daarvan.
`
Gasten
Dr. Esther Captain is historicus en als senior onderzoeker werkzaam bij het KITLV en was nauw betrokken bij het onderzoeksproject Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950. Daarin schreef zij samen met Onno Sinke in 2022 Het Geluid van Geweld van de Indische Revolutie 1945-1946, een boek over de dynamiek van het extreme geweld waarin Indonesische strijdgroepen de wapens opnamen tegen Indo-Europeanen, Molukkers, Nederlanders en Chinezen, maar ook Japanse burgers en ontwapende Japanse en Brits-(Indische) militairen. Eerder publiceerde zij onder andere het proefschrift Achter het Kawat was Nederland, Indische oorlogservaringen en -herinneringen 1942-1995 (2002), Oorlogserfgoed overzee. De erfenis van de Tweede Wereldoorlog in Aruba, Curaçao, Indonesië en Suriname (2010) en samen met Gert Oostindie en Valika Smeulders Het koloniale en slavernijverleden van Hofstad Den Haag (2022).
Gert Oostindie is emeritus hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis aan de Universiteit Leiden en was directeur van het KITLV-KNAW. Hij publiceerde en redigeerde ruim veertig boeken en honderden artikelen over slavernij, de geschiedenis en dekolonisatie van de Nederlandse Caraïben. Verder schreef hij over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog en de rol van het Nederlandse leger, in het bijzonder over het gebruik van excessief geweld of oorlogsmisdaden. Hij was een van de directeuren van programma ‘Dekolonisatie, onafhankelijkheid, geweld en oorlog. Indonesië 1945-1950’. In Rekenschap: het koloniale verleden, excuses en herstel (2023) maakte Oostindie de balans op van het koloniale en het slavernijverleden van Nederland. Op dit moment leidt Oostindie het onderzoek naar de rol van de koninklijke familie in het koloniale verleden, dat in 2026 zal worden voltooid.
De postkoloniale podcast
Het koloniale verleden van Nederland staat volop in de belangstelling. In 2020 was het vijfenzeventig jaar geleden dat Indonesië onafhankelijk werd; twee jaar later bood premier Rutte ‘diepe excuses’ aan voor het structureel geweld dat in de dekolonisatieoorlog was gebruikt. In De postkoloniale podcast komen prominente onderzoekers en schrijvers aan het woord en praten we over hun onderzoek/werk in relatie tot het koloniale verleden. Centraal staat de vraag in hoeverre het onderzoek naar (post)koloniale literatuur kan bijdragen aan de verwerking van het koloniale verleden.
Afleveringen
De afleveringen worden gepubliceerd op De postkoloniale podcast, het kanaal van Universitaire Bibliotheken Leiden. Dit is het tweede seizoen en er verschijnen weer zes nieuwe afleveringen. De nieuwste aflevering en de eerdere afleveringen kunnen nu worden beluisterd via de volgende kanalen:
NWO Vidi-project
De postkoloniale podcast is een initiatief van Rick Honings en Coen van ’t Veer. Beiden zijn redacteur van de in 2021 verschenen literatuurgeschiedenis De postkoloniale spiegel. De Nederlands-Indische letteren herlezen en van het wetenschappelijke tijdschrift Indische Letteren. De podcast komt voort uit het door Rick Honings geleide NWO Vidi-project Voicing the Colony. Travelers in the Dutch East Indies, 1800-1945.