Slagaderverkalking en medicijnontdekking: deze twee jonge onderzoekers wonnen een Krijn Rietveld Award voor innovatief onderzoek
De één ontdekte dat slagaderverkalking op een auto-immuunziekte lijkt, de ander ontwikkelde een systeem dat gaat helpen bij de zoektocht naar nieuwe medicijnen. Zowel Marie Depuydt als Jurren de Groot ontvingen daarom op dinsdagavond 4 juni een Krijn Rietveld Memorial Innovation Award.
Voor de vijfde keer reikten het Leids Universitair Fonds en dsm-firmenich dit jaar de Krijn Rietveld Memorial Awards uit. Meervoud, wat dit jaar waren er twee prijzen te verdelen. Marie Depuydt ontving voor haar publicatie over slagaderverkalking de Krijn Rietveld Doctoral Societal Impact Award, Jurren de Groot nam voor zijn masterscriptie de Graduate Societal Impact Award in ontvangst.
Unieke combinatie van skills
‘Het werk van Marie is een unieke combinatie van biomedische technieken, onderzoek met menselijk weefsel en computermodellen,’ zegt jurylid Wim Klop (en vice-president van dsm-firmenich). ‘Haar werk helpt ons om slagaderverkalking beter te begrijpen. Marie heeft haar nieuwe inzichten direct omgezet naar ideeën voor nieuwe behandelingen. De onderzoeksgroep besprak hun resultaten ook met mensen van de Nederlandse Cardiovasculaire Alliantie, om na te denken over mogelijke toepassingen.’
Slagaderverkalking lijkt op een auto-immuunziekte
Dupuydt toonde in haar proefschrift, waar dit artikel onderdeel van is, aan welke cellen er precies in de plaque zitten die een (slag)ader vernauwt. De vele T-cellen die ze vond, duiden op een auto-immuunziekte. Depuydt: ‘Als we een hartinfarct willen voorkomen, moeten we dus niet alleen naar cholesterol en hoge bloeddruk kijken, maar ook naar ons eigen immuunsysteem. Er was al een paar decennia aandacht voor de ontstekingsreactie die je kunt meten bij slagaderverkalking. Maar welke rol het immuunsysteem precies speelt, was onduidelijk.’
Depuydt promoveerde cum laude en werkt nu als postdoc-onderzoeker bij het LACDR om meer te weten te komen over hoe we de schadelijke T-cellen kunnen uitschakelen. Ze deelt de prijs met mede-onderzoeker Frank Schaftenaar. ‘We delen de plek van eerste auteur van ons wetenschappelijke artikel en hij heeft er net als ik een hele hoop werk in zitten.’
Wetenschappelijke publicatie
Lees de wetenschappelijke publicatie: Depuydt, M.A.C., Schaftenaar, F.H., Prange, K.H.M. et al. Single-cell T cell receptor sequencing of paired human atherosclerotic plaques and blood reveals autoimmune-like features of expanded effector T cells. Nat Cardiovasc Res 2, 112–125 (2023). https://doi.org/10.1038/s44161-022-00208-4
Efficiënter op zoek naar nieuwe medicijnen
Jurren de Groot ontwikkelde voor zijn masterscriptie een nieuw computermodel dat wetenschappers helpt om beter te voorspellen of en hoe een potentieel medicijn bindt aan het RNA. RNADock werkt met een vorm van kunstmatige intelligentie: De Groot trainde de computer met heel veel voorbeelden van hoe RNA en medicijnen op elkaar aangrijpen. Vooral de focus op RNA is veelbelovend. De meeste medicijnen richten zich nu nog op eiwitten, maar RNA-therapieën hebben veel potentie om ons aan nieuwe en betere medicijnen te helpen.
De ontwikkeling van nieuwe medicijnen is een tijdrovend en kostbaar proces met veel trial and error. RNADock maakt dit proces sneller en efficiënter. ‘Jurrens model presteert beter dan traditionele modellen gebaseerd op fysische chemie ,’ vertelt jurylid Thomas Bäck (hoogleraar Leiden Institute of Advanced Computer Science). ‘En, zoals dat werkt met machine learning, zal het model alleen maar beter gaan presteren naarmate je er meer data instopt.’
‘Dat toont aan hoe vooruitstrevend Jurrens werk was’
‘Jurren is een toegewijde en gemotiveerde student,’ aldus begeleiders professor Gerard van Westen en promovendus Andrius Bernatavicius van het LACDR. ‘Door zijn achtergrond bij het LIACS kon hij echt out-of-the-box denken. Tijdens zijn stage bij ons onderzocht Jurren nieuwe manieren om het DiffDock-algoritme te gebruiken, dat de driedimensionale structuur van eiwitten en medicijnen voorspelt. Pas kortgeleden presenteerde het grote AI-bedrijf DeepMind een vergelijkbare methode als onderdeel van hun algoritme AlphaFold 3, wat aantoont hoe vooruitstrevend Jurrens werk was.’
Headerbeeld: Van links naar rechts Wim Klop (vice-president dsm-firmenich), Jurren de Groot, vice-decaan Bart de Smit, Marie Depuydt en Lilian Visscher (Directeur Alumnirelaties en Leids Universiteits Fonds). Foto: Monique Shaw
Over de Krijn Rietveld Memorial Innovation Award
Ter nagedachtenis aan Krijn Rietveld (1956 - 2018) hebben het Leids Universiteits Fonds en Koninklijke DSM de Krijn Rietveld Memorial Innovation Award in het leven geroepen. We hebben deze jaarlijkse prijs in 2020 gelanceerd en om excellentie in innovatief onderzoek dat bijdraagt aan een duurzamere wereld te erkennen en belonen.
Op dinsdag 4 juni 2024 werd de award voor de vijfde keer uitgereikt. Dit jaar bestond de award uit twee prijzen; de Krijn Rietveld Graduate Societal Impact Award (2.500 euro) en de Krijn Rietveld Doctoral Societal Impact Award (3.000 euro). Er waren in totaal 11 jonge onderzoekers genomineerd.