Aan de slag met inclusief onderwijs
De online kennismodule 'Toegankelijke hoorcolleges in drie stappen' van universitair docent Suzanne Mol biedt concrete en direct toepasbare tips voor docenten. Het proactief aanpassen van colleges zorgt ervoor dat meer studenten de kans krijgen om de stof goed te begrijpen en actief deel te nemen. Deze module is een waardevolle bron voor zowel ervaren als nieuwe docenten binnen en buiten de Faculteit der Sociale Wetenschappen.
De module is ontwikkeld binnen het Comeniusproject "Effectief onderwijs voor alle studenten". Suzanne Mol en haar projectteam met diverse docenten en medewerkers van FSW hebben zich toegespitst op hoorcolleges, omdat studenten in alle FSW-opleidingen deze volgen. Dat de module open-access beschikbaar kan worden gesteld, voorziet bovendien in de groeiende behoefte aan professionaliseringsaanbod op het gebied van onderwijs. "Ga je een bestaand college updaten of een nieuw college maken? Check dan in de module wat jij kan doen om de stof aan te laten sluiten bij de diverse groep studenten in jouw collegezaal", aldus Suzanne.
Wat is inclusief onderwijs?
Inclusief onderwijs gaat over het creëren van een leeromgeving waaraan alle studenten kunnen deelnemen, ongeacht hun achtergrond of persoonlijke omstandigheden. "Deze insteek is gebaseerd op ‘universal design’. Afkomstig uit de architectuur stelt dit model dat aanpassingen voor specifieke groepen vaak ten goede komen aan een veel bredere groep. Denk bijvoorbeeld aan een schuine helling voor rolstoelgebruikers, die ook nuttig is voor mensen met kinderwagens of koffers, die een gebouw in willen. Toegankelijkheid in het onderwijs werkt op dezelfde manier: door het aanpassen van hoorcolleges kunnen niet alleen studenten met specifieke behoeften, maar alle studenten profiteren", aldus Suzanne Mol.
Waarom een online module?
Hoewel er al diverse documenten en websites beschikbaar zijn over inclusief onderwijs, voegt deze online kennismodule iets unieks toe. "Door ons te richten op het stap voor stap aanpassen van één hoorcollege, hopen we dat docenten ervaren dat het niet ingewikkeld is om toegankelijker te gaan lesgeven. De aanpassingen hoeven namelijk niet groot te zijn om echt verschil te maken." De handige checklist van slechts 1 A4 helpt docenten bepalen welke tips relevant zijn om te raadplegen. "De wetenschappelijke literatuur is op zo'n manier op een rij gezet, dat je er direct mee aan de slag kan. En we hebben de module zo ingericht dat je zelf kan kiezen waar je meer over wilt weten. Het is dus echt opgezet als een gids, die je ernaast houdt tijdens het maken van je college." De diverse voorbeelden van collegeslides en suggesties voor extra bronnen zorgen er bovendien voor dat docenten niet zelf op zoek hoeven naar meer verdieping of achtergrondinformatie.
Praktische tips voor een toegankelijk hoorcollege
De module bestaat uit 3 stappen. Eerst staat de volgorde van de collegestof centraal, vervolgens gaat de focus uit naar technieken om de aandacht en betrokkenheid van studenten vast te houden. Er worden bijvoorbeeld 3 activerende werkvormen uitgelicht die weinig tijd en voorbereiding kosten. In de laatste stap volgt een check op de kern van de te behandelen stof. Ondersteunen alle illustraties en animaties bijvoorbeeld wat je studenten wilt vertellen en leren? In de tip hierover wordt aangeraden om de kernboodschap van een illustratie op de slide te zetten.
Voorbeelden uit de praktijk
Suzanne Mol heeft zelf verschillende technieken uit de module toegepast in haar colleges. Ze merkte dat studenten positief reageerden op de aanpassingen, zoals het bieden van een duidelijke structuur en het dikdrukken van kernwoorden op haar slides. Dit hielp studenten om de stof beter te volgen en hun aandacht erbij te houden, wat extra nodig kan zijn voor studenten met concentratieproblemen of andere barrières die hen belemmeren om te leren van colleges.
Waarom is toegankelijk onderwijs zo belangrijk?
Onderzoek toont aan dat studenten met een functiebeperking, zoals dyslexie of ADHD, een hoger risico lopen op studievertraging of uitval. Door hoorcolleges toegankelijker te maken, kunnen deze studenten beter worden ondersteund zonder dat ze aan hun docent hoeven te vertellen waar ze moeite mee hebben. Tegelijkertijd profiteren ook andere studenten van deze aanpassingen.
"In dit Comeniusproject hebben we ook vragenlijstonderzoek gedaan bij hoorcolleges van alle bacheloropleidingen van FSW", vertelt Suzanne. "De resultaten bevestigden dat studenten verschillen in de mate waarin ze een hoorcollege als toegankelijk ervaren. De groep studenten met een functiebeperking vond de colleges wel minder toegankelijk dan studenten zonder functiebeperking. De meerderheid van alle ondervraagde studenten gaf aan dat hun docent hen meer mocht activeren tijdens het college en meer tussentijdse samenvattingen mocht geven van kernpunten. Hoe docenten deze studentervaringen kunnen verzamelen en verwerken, is ook te vinden in de module. Studenten tussentijds om feedback vragen, komt de toegankelijkheid ook ten goede."
BKO en verdere docentprofessionalisering
De online module sluit goed aan bij de Basis Kwalificatie Onderwijs (BKO). Het biedt een handige, vrij toegankelijke bron voor docenten die hun BKO nog moeten halen of al hebben gehaald en op zoek zijn naar concrete tips voor het (vorm)geven van hun hoorcolleges. De module is daarmee een waardevolle aanvulling op het professionaliseringsaanbod binnen de universiteit.