Half miljoen voor röntgenonderzoek om meesterwerken te behouden
Hoogleraar informatica Joost Batenburg krijgt een half miljoen euro van NWO om de conservering van historische schilderijen met behulp van 3D-röntgenbeeldvorming te verbeteren.
‘Ik ben heel erg blij met deze subsidie’, zegt Joost Batenburg. ‘Met name omdat het de voortzetting mogelijk maakt van een langdurige samenwerking die ik met het Rijksmuseum heb. Dit is het derde project dat we samen gaan doen. Het is hartstikke mooi, want we hebben de gelegenheid om samen van alles op te bouwen.’ Naast Universiteit Leiden en het Rijksmuseum zijn ook onderzoekers van het Centrum Wiskunde & Informatica, de Universiteit Antwerpen en Cambridge University betrokken bij het project.
Batenburg krijgt de subsidie voor het project Flexible X-ray Laminography for Art (FLEXART). Binnen dit project gaat hij samen met andere onderzoekers technieken ontwikkelen om een 3D-beeld van historische schilderijen te maken. Bij andere kunstobjecten kan een CT-scan (röntgencomputertomografie) worden gebruikt, waarmee je röntgenfoto’s vanuit verschillende hoeken kan maken. Daarmee kan uiteindelijk een 3D-beeld worden gecreëerd. Bij een plat schilderij werkt dit niet, omdat je vanaf de zijkant geen foto’s kunt maken waarop je iets ziet.
Schilderijen mogen dan plat zijn, ze bestaan wél vaak uit verschillende verflagen. Door kennis over de chemicaliën die in verf zitten te combineren met 3D-röntgentechnieken, wil Batenburg de verschillende verflagen in beeld brengen.
Inzicht en conservering
Batenburg legt uit dat er verschillende redenen zijn om dit onderzoek te doen. ‘Het 3D-beeld is belangrijk voor de conservatietoestand van meesterwerken. Je kan ermee zien hoe de verflagen eraan toe zijn. Daarnaast geeft het 3D-beeld inzicht in de manier waarop de kunstenaar een schilderij heeft opgebouwd. Vaak komt het bij oude meesterwerken voor dat er later lagen overheen zijn aangebracht. Die lagen kan je met deze technieken uit elkaar trekken. Je zou daarmee wellicht ook kunnen zien of een schilderij echt is of niet.’
Behouden voor toekomstige generaties
De toekenning van de NWO-subsidie valt binnen de call ‘Een Geïntegreerde Benadering van de Wetenschappelijke Studie en de Conservering van Kunst – Verandering Opsporen (NICAS)’. Het doel van de call is om te streven naar een volledig begrip van de maakprocessen van objecten en hun oorspronkelijke uiterlijk. Het doel is ook om meer inzicht te krijgen in de processen die in de loop van de tijd in kunstobjecten plaatsvinden waardoor ze veranderen, om ze optimaal te kunnen behouden voor toekomstige generaties. Ook twee projecten van de UvA krijgen een onderzoeksproject binnen de call. In totaal krijgen de projecten ruim 1,42 miljoen euro van NWO.
Tekst: Dagmar Aarts
Foto: Unsplash