Hoe onderzoek en onderwijs elkaar kunnen versterken
Elk jaar wordt de dissertatieprijs uitgereikt aan het beste proefschrift van het afgelopen jaar door de Vereniging voor Onderwijs Research (VOR). Marjon Baas (onderzoeker ICLON) is een van de genomineerden. Zij vertelt over haar proefschrift.
’Open to all, not known to all: Sustaining practices with open educational resources in higher education’
Wereldwijd zijn er binnen het hoger onderwijs diverse initiatieven om het delen en het gebruik van open leermaterialen in het onderwijs te bevorderen. Toch blijkt dat veel van dit soort initiatieven weer verdwijnen nadat de projectfinanciering afloopt. Veel docenten en studenten zijn daarnaast ook niet op de hoogte van het beschikbare aanbod van de vrij toegankelijke leermaterialen en de mogelijkheden die zij hebben om de materialen te gebruiken in het curriculum of voor het eigen leerproces. De vraag is dan ook hoe we de open beweging in het hoger onderwijs kunnen verduurzamen.
Gratis leermaterialen
Opleidingen in het hoger onderwijs herzien het onderwijs regelmatig om tegemoet te blijven komen aan de diverse maatschappelijke, technologische en vakinhoudelijke ontwikkelingen. Docenten kunnen bij het (her)ontwikkelen en het geven van onderwijs gebruik maken van diverse materialen om zo het leerproces van studenten te ondersteunen.
Tegenwoordig zijn veel (leer)materialen beschikbaar met open licenties. Deze materialen zijn vrij toegankelijk voor docenten en studenten om te gebruiken, aan te passen en te downloaden. Achterliggende gedachte is dat materialen die met publiek geld tot stand zijn gekomen, ook vrij en publiek toegankelijk zijn. De samenwerking tussen onderwijsinstellingen aan kwalitatieve materialen en het met elkaar delen daarvan, voorkomt dat instellingen individueel veel tijd, geld en energie steken in het ontwikkelen van kwalitatieve (online) leermaterialen. En het draagt bij aan het realiseren van hoogwaardig en toegankelijk onderwijs.
Meer inzicht verkrijgen in adoptie van open leermaterialen in het hoger onderwijs
Er zijn relatief veel open leermaterialen beschikbaar, maar tegelijkertijd blijft het gebruik van deze materialen in het curriculum achter. We weten uit eerder onderzoek dat dit komt doordat er onvoldoende ondersteuning is voor docenten bij zowel het vinden als het gebruik van deze materialen. Ook de kwaliteit is niet altijd van voldoende niveau.
In het onderzoek keken we specifiek naar hoe open leermaterialen door docenten op waarde worden geschat. Wat maakt een leermateriaal bruikbaar? Daarnaast verkregen we inzicht in de wijze waarop vakcommunity’s van docenten (waarin wordt samengewerkt over instellingen heen) verder gecultiveerd kunnen worden om te komen tot duurzame samenwerking aan het onderwijs. Het proefschrift draagt bij aan het verkleinen van de leemte tussen de toenemende aandacht voor (samenwerking aan) open leermaterialen en de beperkte inzichten uit de literatuur. Doel is om hiermee bij te dragen aan een landschap waarin zowel docenten als studenten toegang hebben aan een breed aanbod van materialen, passend bij hun behoeften.
Waarom denk je dat juist jouw proefschrift is genomineerd?
Ik denk dat mijn proefschrift is genomineerd vanwege de actuele en relevante aandacht voor samenwerking tussen onderwijsinstellingen, en dan specifiek aan open leermaterialen. Het proefschrift brengt praktijkgericht onderzoek naar voren. Het laat zien hoe onderzoek en onderwijs elkaar kunnen versterken.
Daarnaast maakte ik gebruik van diverse theoretische raamwerken en onderzoeksontwerpen. Hierdoor kon ik waardevolle en diepgaande inzichten verkrijgen. De inzichten van onderzoek in de praktijk, kunnen vervolgens weer leiden tot nieuwe onderzoeksvragen en aanvullende inzichten of handvatten voor de praktijksituaties waarin docenten of onderwijsprofessionals zich bevinden.
Wat ga je met jouw onderzoek doen?
Ik werk als adviseur bij Hogeschool Saxion, waaruit het promotieonderzoek is gefinancierd, en heb dan ook naast mijn onderzoek directe betrokkenheid bij onderwijsvernieuwingen. We gebruiken de inzichten uit het onderzoek om toegang tot en gebruik van digitale en open leermaterialen verder te faciliteren en te organiseren. Deze beweging kunnen we versterken door de toegekende OpenUp-subsidie van Npuls waarin we samen met 23 andere instellingen samen optrekken om het leren en werken met digitale en open leermaterialen in het vervolgonderwijs verder te brengen.
Podcast
Wie laagdrempelig kennis wil maken met het concept open leermaterialen en daarbij de belangrijkste hoofdpunten van het onderzoek tot zich wil nemen kan de aflevering van de podcast In Context hierover luisteren. Deze is vooral interessant voor medewerkers die betrokken zijn bij onderwijsontwikkeling in het hoger onderwijs, zoals docenten, onderwijskundigen en informatiespecialisten.
- Voor het hoger onderwijs wordt middels de hub Digitale Leermaterialen van Npuls (het Nationaal Groeifondsprogramma van en voor alle publieke mbo-scholen, hogescholen en universiteiten in Nederland) gewerkt aan regie op leermaterialen.
- De activiteiten in deze hub bouwen mede voort op de Verklaring Nationale Aanpak Digitale en Open leermaterialen waarin Nederlandse hoger onderwijsinstellingen instemmen om samen te werken aan het maken, delen, hergebruiken en inkopen van leermaterialen.
- Benieuwd naar hoe open leermaterialen een rol kunnen spelen in de didactiek? Lees dan het artikel Open Pedagogy: aanjager voor betekenisvol leren (waar Marjon mede-auteur van is).