Kabinet wil asielcrisis uitroepen, maar wat is dat eigenlijk?
Een grotere toestroom aan asielzoekers, overvolle opvangcentra en asielprocedures die jaren duren door capaciteitsgebrek. Het huidige kabinet wil een asielcrisis uitroepen, maar wat is dat eigenlijk en kan dat zomaar?
‘Absoluut niet’, zegt universitair docent Migratierecht Mark Klaassen. In de Nederlandse vreemdelingenwet staat wel een soort crisisbepaling, die je in een noodsituatie uit kunt roepen, vertelt hij. ‘Maar dat noodrecht kun je alleen gebruiken in zeer ernstige situaties, zoals in het geval van oorlog. Bovendien hangt boven dat noodrecht ook nog het Europese recht, waarop asielzoekers een beroep kunnen doen en daar moet Nederland zich gewoon aan houden. Het Europese recht staat in de hiërarchie boven dat van Nederland.’
Plannen Prinsjesdag
Toch heeft minister Faber van Asiel en Migratie gezegd rond Prinsjesdag te komen met voorstellen om een asielcrisis uit te kunnen roepen, om zo minder asielzoekers te hoeven opvangen. Hoewel Klaassen benieuwd is naar het pad dat het kabinet wil nemen, geeft hij het plan nu al weinig kans van slagen.
'Als je kijkt naar het aantal asielaanvragen dan behoort Nederland relatief gezien tot de middenmoot van Europa'
‘Volle opvangcentra of vastlopende asielprocedures zijn geen asielcrisis, dat zijn problemen in de uitvoering van het asielbeleid. En als je kijkt naar het aantal asielaanvragen dat Nederland moet verwerken, dan behoren we relatief gezien echt tot de middenmoot van Europa.’ Klaassen verwacht dan ook niet dat Nederland een uitzonderingspositie van de Europese Unie gaat krijgen. ‘Dat zou een precedent zijn en dan willen andere lidstaten dat ook.’
Afwijken van Europese regels
Op de vraag wat een asielcrisis dan wél is, heeft Klaassen geen kant en klaar antwoord. In het verleden hebben Baltische lidstaten geprobeerd zo’n crisis uit te roepen, maar die werden teruggefloten door het Hof van Justitie van de Europese Unie. ‘Griekse eilanden werden op een gegeven moment overweldigd door het aantal vluchtelingen dat er aankwam, dat kon het Griekse rechtssysteem niet aan en op die plekken ontstond een soort wetteloosheid. Maar ook dat was geen reden om van de Europese regels af te wijken.’
'Als je in Nederland een asielcrisis uitroept, dan bevind je je juridisch gezien echt op glad ijs'
Deze zomer hebben de Raad en Europees Parlement de nieuwe Crisis en Overmacht Verordening aangenomen, die voorziet in het nemen van extra maatregelen op het moment er sprake is van een plotselinge toename van het aantal asielzoekers die een lidstaat niet aankan. Maar dat kan alleen in het geval van ‘een buitengewoon massale toestroom’ van vluchtelingen en asielzoekers. Die verordening gaat echter pas over twee jaar in. ‘Bovendien heeft Nederland geen buitengewone toestroom. Als je in Nederland een asielcrisis uitroept, dan bevind je je juridisch gezien echt op glad ijs.’
Spreidingswet
Klaassen verwacht dat het voorstel van Faber onder andere gebruikt gaat worden om de Spreidingswet in te trekken. Die wet zorgt ervoor dat het aantal opvangplekken voor statushouders eerlijk over Nederland verdeeld wordt. ‘Het intrekken van de Spreidingswet gaat de asielproblemen alleen maar vergroten’, zegt Klaassen. ‘De doorstroom vanuit de overgebleven opvanglocaties zal nog kleiner worden.’
Enorme wachttijden
Het kabinet kan zich beter richten op de problemen die het wél kan oplossen, vindt hij, zoals het gebrek aan capaciteit bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). ‘Het duurt nu 48 weken voordat een asielzoeker voor het eerst zijn verhaal kan doen en dan moet de beoordeling nog beginnen. De wachttijd voor het in behandeling nemen van een gezinshereniging is zelfs 83 weken. Mensen in wanhopige toestanden kunnen daar niet op wachten en die nemen dan maar de gevaarlijke route over zee.’
'Als je maar blijft herhalen dat er een asielcrisis is, dan wordt dat een waarheid op zichzelf en daarin schuilt het echte gevaar'
Intussen liggen er zo’n 39.000 nareisaanvragen bij de IND op de plank. ‘Politiek wordt dat gebruikt om te zeggen: “Kijk hoeveel er nog bij komen.” Maar het is de schuld van de overheid zelf die de wachttijden heeft laten oplopen. Als je maar blijft herhalen dat er een asielcrisis is, dan wordt dat een waarheid op zichzelf en daarin schuilt het echte gevaar.’
Tekst: Tim Senden
Beeld: ANP